“Haren tonen risico op hartaanval’, is te lezen op depers.nl. Deze gratis krant kan zich scharen in een lange lijst met nieuwssites die deze openbaring nieuwswaardig vinden. Ook NU.nl, Trouw, AD en BNR nieuwsradio melden online dat Canadese wetenschappers het risico op een hartaanval kunnen voorspellen op basis van het cortisol gehalte in menselijk haar. Deze methode zou in een uitzending van CSI niet misstaan. Is de werkelijkheid net zo spectaculair?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Eén ding valt meteen op aan de nieuwsberichten op de verschillende sites; ze zijn exact hetzelfde. De conclusie is duidelijk: de sites hebben het bericht overgenomen van het ANP zonder er iets aan te veranderen. Navraag bij het ANP leert dat het nieuwsbericht van 3 september gebaseerd is op een bericht van het Duitse persbureau DPA.
Het bericht van DPA heeft een publicatie van Canadese onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Stress als bron. De onderzoekers zijn verbonden aan de Universiteit van Western Ontario. In een persbericht op de site van deze Universiteit wordt het onderzoek uitgebreid beschreven. De laatste zin daarin wekt argwaan. Het onderzoek is ondersteund door Physician Services Incoporated, een bedrijf dat is gespecialiseerd in ‘medical billing and collection services’. Van directe belangenverstrengeling lijkt geen sprake, maar deze informatie had wel terug moeten komen in de nieuwsberichten.
Stress
De aanleiding voor dit onderzoek was het gebrek aan een biologische marker om chronische stressniveaus te meten. Biologische markers zijn stoffen die makkelijk zijn te meten en een direct verband hebben met een bepaald ziektebeeld. Een voorbeeld is het cortisolgehalte in speeksel als marker voor acute stress. Het was al bekend dat het hormoon cortisol meer wordt aangemaakt door iemand die gestressed is dan door iemand die niet gestressed is. De onderzoekers besloten met deze kennis in de hand om de cortisolniveaus in het haar te meten en dit als maat te gebruiken voor chronische stress.
Vervolgens werd de concentratie cortisol van personen die in het ziekenhuis waren opgenomen met een acute hartaanval vergeleken met die van personen die waren opgenomen voor een andere oorzaak. Het cortisolniveau in de haren van personen die waren opgenomen met een hartaanval was significant hoger dan het cortisolniveau in de haren van personen die waren opgenomen met een andere klacht. Hieruit concluderen de onderzoekers dat chronische stress misschien een rol kan spelen in het krijgen van een acute hartaanval.
Slagen om de arm
Aan het eind van hun artikel besteden de onderzoekers zeven alinea’s aan de beperkingen van hun onderzoek. Ze wijzen bijvoorbeeld op het feit dat alleen mannen zijn meegenomen in de studie. Ook het kleine aantal proefpersonen en de meetmethode worden als discussiepunten genoemd. De onderzoekers houden dus duidelijk een slag om de arm. Deze nuance is niet meer terug te vinden in het persbericht dat werd uitgebracht door de Universiteit van Western Ontario. Ook in de berichten die werden geschreven door het DPA en ANP is de slag om de arm verdwenen.
Uit e-mail contact met een van de auteurs van het artikel blijkt dat hij tevreden is met de manier waarop zijn onderzoek door de pers is beschreven. “Het merendeel was nauwkeurig opgeschreven”, aldus de onderzoeker.
Gedegen en nieuwswaardig
Ook Onno Meijer, een onderzoeker gespecialiseerd in stress aan de Universiteit Leiden, vindt dat de kern van het onderzoek goed is weergegeven. “Cortisolwaarden meten in haar is een hot topic in het stressonderzoek, ik weet toevallig dat er recentelijk een promovendus is aangesteld in Nederland die deze methode verder gaat uitzoeken. Bovendien is dit natuurlijk kleurrijk nieuws.” Een klein punt van kritiek wil Meijer wel aanbrengen: “De conclusie van het artikel is heel conservatief, maar die nuance is weggelaten in de media.” Meijer concludeert dat het onderzoek gedegen is uitgevoerd en dat de uitkomsten zeker nieuwswaardig zijn.
Ondanks aanvankelijk wantrouwen bij het lezen van dit nieuwsbericht moet dus worden geconcludeerd dat aandacht in de media voor dit onderzoek terecht was. Het gaat hier om een nieuwe veelbelovende techniek die het stressonderzoek grote stappen vooruit kan helpen. Het weglaten van de eerdergenoemde discussiepunten van de onderzoekers is begrijpelijk omdat dit het verhaal aantrekkelijker maakt. Uiteindelijk blijkt de werkelijkheid CSI dichter te benaderen dan je denkt.