Het is onduidelijk hoe vies een kofferbak is in vergelijking met een toiletbril

De kofferbak van een auto is vijfentwintig keer viezer dan een wc-bril.

Ongefundeerd

“Onderzoek wijst uit: de kofferbak van de auto is 25x viezer dan een wc-bril”, kopte RTL Nieuws op 21 mei. Kop en tekst zijn na vragen van Nieuwscheckers aangepast, maar het origineel valt nog te lezen op MSN. In het artikel staat dat het Britse bedrijf Scrap Car Comparison begin mei onderzoek had laten doen naar hoe vaak mensen hun auto’s schoonmaken. 

Dit onderzoek komt na een ander onderzoek uit 2022 dat Scrap Car Comparison heeft laten uitvoeren door Jonathan Cox, universitair docent microbiologie aan Aston University in Birmingham. Hij onderzocht hoeveel bacteriën er te vinden zijn op verschillende plekken in de auto. In kofferbakken zijn 1425 bacteriën geïdentificeerd. RTL Nieuws vergeleek dit in de oorspronkelijke versie van het artikel met wc-brillen: daar zouden 30 tot 50 bacteriën op te vinden zijn, oftewel ongeveer 25 keer zo weinig.

In het onderzoek van Scrap Car Comparison zijn bacteriën op verschillende plekken van auto’s verzameld, zoals de kofferbak, het stuurwiel en de bestuurdersstoel. Maar er zijn slechts vijf auto’s onderzocht. Een klein, niet-representatief aantal, vertelt Joost van den Brink, universitair docent moleculaire microbiologie aan de Universiteit Leiden: “Uiteraard is het experiment niet significant in opzet. Vijf auto’s is geen representatieve weergave om exact te weten hoeveel bacteriën aanwezig zijn.”

In het onderzoek zijn ook bacteriën van twee toiletten verzameld, maar concrete aantallen staan nergens in het onderzoeksverslag vermeld. Alleen dat kofferbakken “significant” viezer zijn dan een gemiddeld toilet en dat versnellingspoken viezer zijn dan de verspreiding van bacteriën bij het doortrekken van een toilet. 

De cijfers die RTL Nieuws aanvankelijk noemde (30 tot 50 bacteriën op wc-brillen), kwamen dus elders vandaan, maar het is onduidelijk wat de precieze oorsprong is. Na vragen van Nieuwscheckers hierover is het artikel van RTL Nieuws aangepast: de kop verwijst niet meer naar een kofferbak die 25 keer zo vies is als een toiletbril en er wordt nu gesproken van 34 bacteriën op die bril. De bron hiervan – laat de auteur weten – is een artikel van Metro UK, waar het getal in dezelfde rij staat als de onderzoeksresultaten van Scrap Car Comparison over auto’s. 

RTL Nieuws en Scrap Car Comparison maken geen van beide duidelijk welke eenheden zijn gebruikt om bacteriën te tellen. Als we naar onderzoek kijken, komen we verschillende maatstaven tegen. Onderzoek van carrentals.com uit 2019 spreekt bijvoorbeeld van 43 bacteriën per vierkante centimeter en onderzoek uit 2005 vond dan weer ongeveer 50 bacteriën per petrischaaltje op een toiletbril.

Metro UK geeft geen bron voor de 34 bacteriën op de wc-bril en specificeert ook geen eenheid voor dat aantal. Het is dus onduidelijk of het te vergelijken is met de aantallen uit het onderzoek van Scrap Car Comparison. Aan Jonathan Cox is gevraagd welke eenheid hij in zijn onderzoek gebruikte, maar hij heeft hier niet op gereageerd.

Microbioloog Joost van den Brink zegt bovendien dat wc-brillen en kofferbakken vergelijken hetzelfde is als appels met peren vergelijken: “Dat er veel bacteriën zijn te vinden in de kofferbak is geen verrassing. Die wordt niet vaak goed schoongemaakt en de oppervlakte is perfect voor het blijven hangen van bacteriën doordat deze veel reliëf heeft. Een wc-bril is glad en wordt regelmatig schoongemaakt.”

Het artikel van RTL Nieuws is niet het enige dat zulke vergelijkingen maakt. Libelle stelde in 2022 dat het oppervlak van een autostuur vier keer zoveel bacteriën heeft als een wc-bril. MAX Vandaag had het in 2019 over negen keer zo veel. Ook toetsenborden, telefoonschermen, vaatdoekjes, kinderstoeltjes in auto’s en vliegtuigen hebben het op deze manier moeten ontgelden.

Maar in dit soort artikelen wordt vaak alleen gekeken naar de aanwezigheid van bacteriën en virussen, niet of mensen er ook daadwerkelijk ziek van zijn geworden. Zo luidde de kritiek van Dokter Media, een platform voor het brengen van nuance bij medisch nieuws, op een artikel van het AD over bacteriën in vliegtuigen. 

Jonathan Cox geeft verder zelf aan dat het niet zo’n probleem is dat er veel bacteriën in bijvoorbeeld de kofferbak zitten. Ook Joost van den Brink nuanceert dit soort berichten: “Verder zou ik adviseren om niet te krampachtig te zijn met bacteriën. Een beetje blootstelling aan de micro-organismen om ons heen kan geen kwaad.” 

En lang niet alle bacteriën zijn gevaarlijk, zo vertelde de Belgische hoogleraar virologie Marc Van Ranst in 2019 in een artikel dat vieze keukensponsjes vergeleek met wc’s: “De meeste bacteriën doen geen vlieg kwaad – een klein aantal is gevaarlijk, maar de meeste van deze bacteriën hebben we zelfs nodig. ”

De bewering dat de kofferbak van een auto vijfentwintig keer viezer is dan een wc-bril, is ongefundeerd. Het onderzoek naar de kofferbakken is niet representatief omdat maar naar vijf auto’s gekeken is. Ook is het niet duidelijk of het cijfer over wc-brillen te vergelijken is met de cijfers uit het auto-onderzoek. Ten slotte blijven dit soort nieuwsberichten, inclusief het artikel van RTL, vaak bij het constateren van de aanwezigheid van bacteriën en wordt niet gekeken of mensen er ook daadwerkelijk ziek worden.