Het is onduidelijk hoeveel ic-verpleegkundigen definitief de zorg verlaten

Van de ic-verpleegkundigen die uitstromen, verlaat 60 procent zelfs de hele zorg

Ongefundeerd

Op 15 december zei Liane den Haan in de Tweede Kamer: “Van de ic-verpleegkundigen die uitstromen, verlaat 60 procent zelfs de hele zorg.” De reden: corona zou voor een te grote werkdruk hebben gezorgd. Hoge werkdruk en uitstroom van personeel is een door de jaren heen terugkerend onderwerp. Opvallend daarbij is dat telkens 60 procent als getal wordt genoemd. ‘Van de jongeren die de zorg de rug toekeren wil 60% niet meer terug”, zo meldde EenVandaag in 2018. Dat percentage sloeg niet op de ic-verpleegkundigen, maar op jonge zorgprofessionals in het algemeen. 

Een jaar eerder meldde Trouw nog hetzelfde over werkenden in de ouderenzorg. “Van de groep mensen die de ouderenzorg verlaat, wil meer dan 60 procent niet meer terugkeren naar de sector”, aldus een woordvoerder van branchevereniging Actiz. Beide beweringen verwijzen niet naar een bron of een onderzoek.

Het is niet eenvoudig om een helder beeld te krijgen van het verloop onder ic-verpleegkundigen, en de vraag wat deze mensen gaan doen als ze hun vak de rug toekeren. Liane den Haan reageerde niet op een verzoek om dit percentage toe te lichten.  

Het Capaciteitsorgaan meet eens in de twee jaar de omvang van het aantal werknemers in de medisch ondersteunende beroepen en gespecialiseerde verpleegkundigen. De meest recente cijfers komen uit het onderzoek van juni 2021, waarin het gaat over de capaciteit van de zorg eind 2019 en eind 2020. 

Voor de ic-verpleegkundigen is de uitstroom toegenomen van 272 fte in 2019 naar 299 fte in 2020, wat op het totaal aantal werkzame ic-verpleegkundigen neerkomt op een uitstroom van 8 procent. Er zijn op basis van de uitvraag geen aanwijzingen dat de uitstroom van ic-verpleegkundigen in 2020 sterk is veranderd door de toegenomen werkdruk op de ic door de COVID-19 pandemie, schrijft het Capaciteitsorgaan in een begeleidend persbericht. 

Van de 8 procent uitstromers is echter niet bekend wat ze gaan doen. Met deze capaciteitsgegevens kan Den Haans bewering over 60 procent van de uitstromende ic-verpleegkundigen dus niet worden gecontroleerd. 

Het CBS registreert mobiliteit van werknemers in de zorg, maar daaraan zitten veel haken en ogen: het onderzoeksbureau laat weten dat de mobiliteit binnen een branche van de zorg niet meetelt bij het meten van de uitstroom. De ic-verpleegkundigen vallen in de cijfers van het CBS onder de branche ‘Ziekenhuizen en andere medisch specialistische zorg’. Het kan zo zijn dat een ic-verpleegkundige naar een andere baan gaat binnen deze branche en in die zin ook ‘uitstroomt’ van de ic. In de CBS-cijfers is dus niet te zien hoeveel ic-verpleegkundigen een andere baan nemen, maar wel dat ze binnen de zorg werkzaam blijven. 

In de onderzochte uitstroom van het CBS zitten louter verpleegkundigen die in een andere branche gingen werken en personen die uitstroomden naar een uitkering en pensionering. Over het aantal ic-verpleegkundigen dat uitstroomt en dan ook definitief de zorg verlaat, is daarom met de CBS-cijfers niets te zeggen.

Ook de statistieken over aantallen ic-verpleegkundigen die worden opgeleid, geven geen houvast. Opleidingsstatistieken laten wel zien dat er te weinig professionals worden opgeleid voor de ic, wat bijdraagt aan een hoge werkdruk. In 2021 begonnen bijna 300 verpleegkundigen te weinig een ic-opleiding. Uit analyse van het College Zorg Opleidingen (CZO) blijkt dat de instroom in de afgelopen tien jaar fors achter is gaan lopen op de geadviseerde aantallen van het Capaciteitsorgaan. 

Tot slot is er een eindrapport van Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg&Welzijn, uitgevoerd door SEO economisch onderzoek, dat iets meer vertelt over de uitstroom van personeel in verschillende zorgsectoren, ook op de lange termijn. De percentages uitstromers uit UMC’s en andere ziekenhuizen die vertrekken uit de zorg en welzijn zijn namelijk relatief laag half 2021 als wordt gekeken naar de cijfers op de lange termijn, want dit was in de jaren 2013-2017 wel structureel hoger, namelijk 15 procent. Let wel: ook hier is geen sprake van specifieke cijfers over ic-verpleegkundigen die de zorg verlaten. 

Hoewel exacte, actuele cijfers over de uitstroom onder ic-personeel ontbreken, zijn er wel degelijk signalen dat hoge werkdruk een groot probleem is. Vakbond FNV voerde afgelopen september een onderzoek uit onder ruim 12.000 zorg- en welzijnsmedewerkers. Daaruit bleek dat één op de vijf overweegt uit de sector te stappen vanwege te hoge werkdruk. Ook blijkt uit een rondvraag bij de leden zelf dat twee op de vijf zorgmedewerkers een collega is kwijtgeraakt omdat ze opstapten. 

Het is goed mogelijk dat de uitstroom gaat toenemen, aldus ic-verpleegkundige Rowan Marijnissen, voorzitter van de afdeling Intensive Care van Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland (V&VN): ‘Ik heb het idee dat de uitstroom nu aan het groeien is en dat we met elkaar in een negatieve balans zitten. De werkdruk is te hoog, er is onvoldoende waardering, loopbaanperspectief en zeggenschap.’

Al met al zijn er geen specifieke, actuele cijfers beschikbaar over de uitstroom van ic-verpleegkundigen, en welk deel van de uitstroom de zorg definitief de rug toekeert. Liane den Haans bewering dat 60 procent van de uitstroom van de ic-verpleegkundigen de zorg verlaat, is daarom ongefundeerd.

Wel vertelt het laatste onderzoek van het Capaciteitsorgaan dat er een hevig personeelstekort is op de ic-afdelingen, gezien het lage aantal instromers. De nieuwe cijfers van het Capaciteitsorgaan in juni 2022 moeten uitwijzen of de aanhoudende druk op de ic’s in 2021 een toegenomen uitstroom heeft veroorzaakt.