Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Onderzoek wijst uit dat 70% van de Nederlanders de overheid wantrouwt.
Oordeel
Onwaar.
Bron van de bewering
‘Onderzoek wijst uit: 70% van de Nederlanders wantrouwt de overheid’, kopte de Panorma-website op 5 november 2021. In het bericht is te lezen dat het vertrouwen in de overheid het afgelopen jaar een flinke knauw heeft gekregen:
“In maart 2020, het begin van het coronatijdperk, was de verhouding vertrouwen/wantrouwen immers nog 70/30. Nu is dat precies omgekeerd.”
Het bericht van Panorama is gebaseerd op een onderzoek dat is uitgevoerd door onderzoekers van onder meer KiesKompas, Erasmus Universiteit, Vrije Universiteit, Universiteit Leiden en de Haagse Hogeschool. Voor dit onderzoek zijn sinds april 2020 meermaals enquêtes gehouden onder Nederlanders om de gevolgen van de coronacrisis in kaart te brengen. Het bericht van Panorama is gebaseerd op de vijfde meting, in september 2021. Het rapport hierover heet ‘De laag-vertrouwen-samenleving’.
Waarom klopt dit niet?
In het rapport ‘De laag-vertrouwen-samenleving’ (op pagina 20) zijn de cijfers te vinden over het percentage Nederlanders dat vertrouwen heeft in de landelijke overheid. In april 2020 (en niet in maart, zoals Panorama schrijft) had 69% van de Nederlanders vertrouwen in de nationale overheid. In september 2021 was dat geslonken naar nog maar 29%.
Panorama gaat er vanuit dat mensen die niet hebben aangekruist dat ze de overheid vertrouwen, de overheid dan dus wantrouwen. Maar is dat wel zo? Wellicht heeft een groep aangegeven geen mening te hebben.
Het rapport geeft hier geen uitsluitsel over, want de onderzoekers noemen alleen de percentages van Nederlanders die vertrouwen hebben in de overheid. Om erachter te komen wat de andere mensen vinden, hebben we contact opgenomen met de onderzoekers. Zij laten weten dat Panorama de bevindingen verkeerd heeft geïnterpreteerd. Het is op twee punten misgegaan bij het Panoram-bericht:
1. In de enquête kregen mensen meerdere antwoordmogelijkheden. Zo konden mensen aangeven dat ze ‘niet veel en niet weinig vertrouwen’ hadden in de overheid. Dat deed 20% van de deelnemers. Deze groep mag je niet samen nemen met de 51% van de mensen die zei weinig of heel weinig vertrouwen te hebben. Dus het is niet zo dat 71% van de respondenten heeft aangegeven geen vertrouwen te hebben in de landelijke overheid.
2. Panorama is er vanuit gegaan dat het niet hebben van vertrouwen gelijk staat aan het hebben van wantrouwen. Volgens de onderzoekers klopt dat niet. Een hogere beoordeling van de overheid leidt tot een hogere mate van vertrouwen, maar een lage beoordeling en dus laag vertrouwen leidt er niet direct toe dat een burger de overheid wantrouwt. Wantrouwen is dus nog weer een stap verder dan een laag vertrouwen. Maar naar wantrouwen is in dit onderzoek niet gevraagd.
Conclusie
Dat uit onderzoek blijkt dat 70% van de Nederlanders de overheid wantrouwt, klopt niet. Zo’n 50% heeft in onderzoek aangegeven weinig of heel weinig vertrouwen te hebben in de overheid, maar weinig vertrouwen is niet hetzelfde als wantrouwen.
