Al heeft Facebook in Nederland geen factcheckpartners meer na het vertrek van Nieuwscheckers en NU.nl, beweringen in andere talen worden nog altijd gecontroleerd, onder andere door AFP Fact Check. Zo ook claims over het coronavirus. Maar wat blijkt: Nederlandse versies van diezelfde nepadviezen en datzelfde doodgecheckte coronanieuws tieren welig op Facebook, niet gelabeld als mis- of desinformatie. Bijvoorbeeld het virale valse bericht dat zogenaamd afkomstig is van het academisch ziekenhuis van Stanford.
Nepadvies, zogenaamd van Stanford
Onderstaand bericht werd in iets verschillende versies sinds gisteren zo’n 2.500 keer gedeeld door Nederlandse Facebook-gebruikers (telling: 13 maart 2020, 15.15 uur); ook ontvingen velen het via WhatsApp. Het bericht claimt adviezen te bevatten van het Amerikaanse Stanford Hospital om corona-besmetting te herkennen en aan te pakken. Dezelfde nepadviezen komen ook voor in een bericht uit naam van een arts uit de Chinese stad Shenzhen en van UNICEF. Al deze bronnen kloppen niet: geen van hen heeft deze adviezen verspreid.
De nepadviezen in het bericht zijn al dagen geleden kapotgecheckt door onder meer AFP Fact Check, FactCheck.org, The Verge, Buzzfeed, Los Angeles Magazine en Mother Jones. We zetten uitleg over waarom de beweringen niet kloppen nog eens voor je op een rijtje.
1: Verkoudheidssymptomen
Een loopneus en slijm in de keel kunnen, anders dan de nepadviezen claimen, wel degelijk tekenen zijn dat je besmet bent met het coronavirus. De symptomen lijken dus erg op die van een verkoudheid en omvatten volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) verder ondere andere koorts, hoesten, kortademigheid en andere ademhalingsmoeilijkheden.
2: Weer en temperatuur
Artsen weten nog niet precies of het weer en de omgevingstemperatuur invloed hebben op het virus. De bewering in de nepadviezen dat het coronavirus sterft boven de 26 graden, tien minuten kan overleven op je hand, zes tot twaalf minuten op stof en twaalf uur op metaal zijn dus ongefundeerd.
3: Water
Extra koud water drinken heeft geen zin. Het nepadvies dat warm water virussen aanwakkert en je dus beter ijswater kunt drinken, is onwaar. Gorgelen met zout water kan verlichting brengen bij keelpijn, maar geneest het virus niet. Lees hier een factcheck van Snopes over de (niet-bestaande) invloed van regelmatige waterinname om besmetting te voorkomen.
4: Ademtest
Het is onjuist dat je erachter kunt komen of je besmet bent, simpelweg door tien seconden je adem in te houden. Volgens het nepadvies ben je virusvrij als je dan niet moet hoesten; dit is incorrect.
Dit zijn korte versies van de belangrijkste onware claims in het bericht met nepadviezen. Lees voor uitgebreidere uitleg de factchecks van de hierboven genoemde bronnen.
Verantwoordelijkheid Facebook
Waarom worden deze onjuiste adviezen met als valse afzender het ziekenhuis van Stanford op Nederlandse Facebook-accounts niet gelabeld als mis- of desinformatie, met de labels die Facebook daarvoor gebruikt?
Die waarschuwing blijft niet alleen uit bij de Nederlandstalige versie van het ‘Stanford’-bericht, maar ook bij de Engelstalige. Vreemd, aangezien een factcheck van dit specifieke bericht is uitgevoerd door twee grote factcheckpartners van Facebook, AFP Fact Check en FactCheck.org. En zelfs zonder Nederlandse factcheckpartners zou Facebook zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen vertalingen van reeds gedebunkte berichten te labelen als onjuist.
Waarom geen nepnieuwslabel bij de ‘Stanford’-adviezen? Om commentaar gevraagd noemt Guido Bülow, verantwoordelijk voor Facebooks samenwerking met factcheckers en nieuwsmedia in centraal-Europa, als belangrijkste reden dat het gaat om (tekst)berichten waar veel variatie in zit, zonder link naar een viraal online artikel. De berichten worden in een te laag volume gedeeld om op te vallen in het algoritme. Het bericht dat hierboven is besproken, vertoont echter minimale variatie en is binnen een dag 2.500 keer gedeeld.
Berichten die fysieke schade kunnen aanrichten (zoals de bewering dat het drinken van bleekwater coronabesmetting zou genezen), zegt Facebook wel te verwijderen. Verkeerde adviezen als die van ‘Stanford’ kunnen echter ook schadelijk zijn voor de gezondheid: wanneer mensen symptomen niet herkennen of water drinken als remedie, kunnen zij besmet zijn of raken zonder het zich te realiseren.
Op de vraag of Facebook niet meer kan doen aan de bestrijding van dit soort virale berichten, antwoordt Bülow dat dit pas kan als Facebook voldoende signalen krijgt dat het om onjuiste en schadelijke informatie gaat. Dit gebeurt wanneer gezondheids- of factcheckorganisaties Facebook hierop wijzen of gebruikers dergelijke berichten rapporteren als nepnieuws. Sinds NU.nl als factcheckpartner opstapte, mist Facebook dit signaal in Nederland.
Dat Facebook en andere sociale media er slecht in slagen het soort desinformatie te bestrijden dat gebruikers zelf in eigen tekstberichten delen, werd gisteren ook gesignaleerd door Politico:
Big Tech and government agencies have created task forces to fight coordinated misinformation campaigns. But they are relatively powerless to clamp down on this sort of grassroots, user-created misinformation that has become the bread-and-butter for how falsities spread across social media as fast as the virus itself is jumping from country to country.
Coronavirus: adviezen over preventie
Betrouwbare bronnen, zoals het RIVM, de GGD en de WHO, geven de volgende adviezen.
1: Handen wassen
Was je handen zeer regelmatig en met zeep. Wasinstructies en voorbeelden van momenten waarop dit nodig is vind je hier.
2: Hoesten en niezen
Hoest en nies altijd in de binnenkant van je elleboog. Doe je dit per ongeluk toch in de handen, was deze dan direct erna met zeep. Mondkapjes zijn zinloos voor het grote publiek en worden alleen voor zorgprofessionals aangeraden.
3. Papieren zakdoekjes
Gebruik geen stoffen, maar alleen papieren wegwerpzakdoekjes. Gooi deze weg na één keer gebruiken.
4. Voorkom directe aanraking
Geen handen schudden of kussen bij begroeting. Probeer ook zo veel mogelijk van je gezicht af te blijven.
5: Thuisblijven bij klachten
Hoest je of heb je een loopneus, keelpijn of koorts? Blijf thuis en vermijd direct contact met anderen zo veel mogelijk. Belangrijk is om niet meteen de huisarts te bellen bij de geringste klachten; dit overbelast de lijnen, waardoor mensen die wel dringend zorg nodig hebben deze te laat kunnen krijgen. Neem pas contact op als de klachten verergeren en je koorts hebt boven de 38 graden, in een risicogebied bent geweest en/of contact hebt gehad met een coronapatiënt.
Deze adviezen zijn gebaseerd op informatie die beschikbaar was op 13 maart 2020. Zorgen over je gezondheid? Raadpleeg het RIVM, de GGD of (bij koorts) je huisarts.