Rode lippenstift geeft vrouwen meer zelfvertrouwen. Dat zou blijken uit een onderzoek van Manchester University waarover verschillende Nederlandse en buitenlandse media in september berichtten. Algauw blijken er nogal wat haken en ogen aan de berichtgeving te zitten: het onderzoek is drie jaar oud, een verslag is onvindbaar en de onderzoeker is inmiddels ontslagen bij de universiteit.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Van de Nederlandse media is de Gelderlander de eerste die over de onderzoeksresultaten bericht. De Daily Mail publiceerde al over hetzelfde onderwerp op 19 augustus 2013. Elk van de sites waar dit ‘nieuws’ vervolgens verschijnt, verwijst naar de universiteit van Manchester, maar namen van onderzoekers worden nergens genoemd. Een rapport van het onderzoek is niet te vinden op de site van Manchester University, noch op de rest van het internet. Toch wordt het bericht klakkeloos overgenomen door bijvoorbeeld AD.nl, Metronieuws.nl en het Leidsch Dagblad.
Geoff Beattie
Via zoekmachines zijn vrijwel identieke nieuwsberichten uit 2010 te vinden, waaronder wederom een artikel van de Daily Mail. Het bericht uit 2010 en dat uit 2013 bevatten dezelfde onderzoeksresultaten: vijftig onderzochte mannen staren gemiddeld 7.3 seconden naar rode lippen, 6.3 seconden naar roze lippen en 2.2 seconden naar lippen zonder lippenstift.
Anders dan in de recente berichten, wordt in 2010 wel de naam van een onderzoeker vermeld: Geoff Beattie. Beattie verschijnt regelmatig op de Engelse televisie als psycholoog en expert in non-verbale communicatie, onder meer in Big Brother. Ook is hij presentator bij diverse commerciële programma’s. Toen hij in 2010 het onderzoek naar lippenstift leidde, was hij inderdaad werkzaam bij Manchester University. Maar in 2012 werd hij ontslagen wegens ernstige misdragingen. Hierop besloot Beattie de universiteit aan te klagen. De hoorzitting zal in juni 2014 plaatsvinden.
Alison Barbuti is onderzoekster aan de Faculty of Medical and Human Sciences aan Manchester University en heeft samengewerkt met Geoff Beattie. Ze laat Nieuwscheckers weten dat het nieuwsbericht van de Daily Mail uit augustus van dit jaar inderdaad over hetzelfde onderzoek uit 2010 gaat. Barbuti meldt dat het onderzoek destijds voor een commercieel bedrijf is uitgevoerd. Dit is volgens haar de reden dat het nooit gepubliceerd is door Manchester University. Barbuti kan niet zeggen welk bedrijf het betreft. Vanwege herfsttrends zou het onderzoek opnieuw in de publiciteit gebracht zijn. Deze uitleg geeft de indruk dat het eerder om een reclame voor lippenstift gaat dan om een nieuwsbericht.
Foutieve interpretatie
Ook de weergave van de onderzoeksresultaten lijkt niet te kloppen: de nieuwsberichten leggen een verband tussen rode lippenstift en zelfvertrouwen, terwijl de inhoudelijke informatie over het onderzoek slechts duidt op een verband tussen lippenstift en aandacht van mannen. Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit, publiceerde onder andere over eerste indrukken, flirten, zelfbeeld en zelfkennis. “In het kader van mijn studieboek Sociale psychologie heb ik een soortgelijk onderzoek naar lippenstift-effecten bekeken, en uiteindelijk besloten het niet op te nemen in het boek; de effecten leken me niet robuust. Dit waren effecten op de beeldvorming bij anderen. Het onderzoek van Manchester University gaat sowieso niet over het effect op zelfvertrouwen, dus het zou hoe dan ook een brug te ver zijn om daarover conclusies te trekken.”
BuzzE
De webredactie van de Gelderlander valt onder De Persdienst; evenals, onder andere, Brabants Dagblad, PZC en Leidsch Dagblad. Miriam van den Brand van De Persdienst legt uit hoe het artikel over lippenstift op de website van de Gelderlander terecht is gekomen. Het gaat om een ANP-bericht van de nieuwsfeed BuzzE dat zonder enige controle is doorgezet naar de website van de Gelderlander. Volgens Van den Brand is het normaal dat berichten van het ANP onveranderd op de sites van kranten worden geplaatst. Toch uit zij enige verbazing over het feit dat dit stuk zonder controle de site heeft bereikt.
Ook AD.nl en het Leidsch Dagblad noemen BuzzE als bron voor de artikels over rode lippenstift. BuzzE is in 2012 door het ANP gelanceerd en is sindsdien een veelgebruikte nieuwsdienst over entertainment. De nieuwsdrempel ligt hier lager dan bij ander nieuws van ANP. Als bron wordt gebruik gemaakt van andere binnen- en buitenlandse media. BuzzE benadrukt dat zij hoor- en wederhoor plegen, nieuwsfeiten checken en hun bronnen benoemen. Dat lijkt bij het artikel over rode lippenstift helaas niet het geval.