Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Per jaar krijgen drie wilsonbekwame mensen met dementie euthanasie.
Oordeel
Waar
Bron van de bewering
De Volkskrant publiceerde zondag 11 november het interview met huisarts Constance de Vries op de website, en maandag 12 november in de krant. De Vries reageert op het feit dat het Openbaar Ministerie afgelopen vrijdag bekendmaakte een verpleeghuisarts te gaan vervolgen na euthanasie op een 74-jarige vrouw die ernstig dement was, en wilsonbekwaam. Het is de eerste keer sinds de invoering van de euthanasiewet dat een arts wordt vervolgd, meldt de Volkskrant. Wel is er al jarenlang discussie over euthanasie bij dementie, omdat men zich afvraagt of het verantwoord is om mensen te laten sterven die niet meer kunnen aangeven of zij het daadwerkelijk willen.
Huisarts De Vries kreeg de volgende vraag tijdens het interview: “Tot nu toe seponeerde het OM alle zaken die door de toetsingscommissie als onzorgvuldig waren beoordeeld. Wat is er aan de hand?”. Zij antwoordt daarop als volgt:
“Ze lijken strenger, al ontkennen ze dat zelf. Ik denk dat dit te maken heeft met de politieke stromingen die er zijn. Met tegenstanders van euthanasie die Nederland te tolerant vinden en zeggen dat er meer getoetst moet worden door het OM. Waarschijnlijk zijn ze bang dat er steeds meer euthanasie bij wilsonbekwame dementerenden zal plaatsvinden. Maar ik ben daar helemaal niet bang voor. Kijk naar de aantallen die we nu hebben: drie per jaar. Dit is zo ingewikkeld. Dokters staan daar echt niet om te springen.”
Uit dit citaat valt op te maken dat De Vries dus beweert dat er per jaar drie wilsonbekwame dementerenden euthanasie krijgen.
Waarom klopt dit?
Om meer duidelijkheid te krijgen over de uitspraak die de huisarts heeft gedaan, zochten we contact met haar. De woordvoerder van de Levenseindekliniek stond ons te woord. We vroegen haar waar die ‘drie per jaar’ precies vandaan komt.
“De strekking van die uitspraak is eigenlijk dat het zelden voorkomt dat wilsonbekwame mensen met dementie euthanasie krijgen. Het is zo complex. Het gaat erom dat als je eenmaal dementie hebt, je er op tijd bij moet zijn voor een euthanasieverklaring. Als je namelijk wilsonbekwaam bent, wordt het heel moeilijk om het rond te krijgen. Het jaar is natuurlijk nog niet voorbij, maar die drie gevallen hebben betrekking op 2018.”
De cijfers van 2018 kunnen we niet opzoeken, want die worden begin 2019 pas bekendgemaakt. Maar hoe zit het met de jaren hiervoor? Hoeveel van de dementerenden die euthanasie kregen, bevonden zich in een ver(der) gevorderd stadium van dementie? In het jaarverslag van 2017 dat de Regionale Toetsingscommissie Euthanasie heeft gepubliceerd, is er het volgende over te vinden:
“Bij drie meldingen was sprake van patiënten in een stadium met een
ver(der) gevorderde dementie die niet meer in staat waren om over
hun verzoek te communiceren en waarbij de schriftelijke wilsverklaring bepalend was voor het vaststellen van de vrijwilligheid van het verzoek. (…) In 166 meldingen vormde dementie in de beginfase de grondslag van het lijden.”
In 2017 waren er dus ook drie mensen met ver(der) gevorderde dementie die euthanasie kregen. In de jaarverslagen van de jaren daarvoor, staan de aantallen van mensen met beginnende en vergevorderde dementie niet genoemd. Zo staat bijvoorbeeld in het jaarverslag van 2015 het volgende:
“In enkele gevallen betrof het patiënten in een stadium met een verder gevorderde dementie.”
Voor 2016 geen aparte registratie
De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie laat weten dat er geen cijfers zijn van het aantal mensen met ver(der) gevorderde dementie dat euthanasie kreeg voor 2016. Woordvoerder Marc van Toor legt uit:
“Voor 2016 kwam het net als nu heel weinig voor. Omdat er geen maatschappelijke discussie over was werd het niet apart geregistreerd. Nu dergelijke casuïstiek meer aandacht krijgt, vermelden de toetsingscommissies de aantallen waarbij sprake is van vergevorderde dementie wel apart.”
In de jaarverslagen die te raadplegen zijn op de website van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie – die teruggaan tot 2012 – is wel per jaar vastgelegd hoeveel mensen met dementie (ongeacht het stadium) euthanasie kregen. Uit de onderstaande grafiek valt op te maken dat het totale aantal gevallen de afgelopen jaren is gestegen.
Conclusie
In 2017 waren er inderdaad drie mensen met vergevorderde dementie die euthanasie kregen, en het voorlopige aantal voor 2018 is volgens de woordvoerder van de Levenseindekliniek hetzelfde. Van de jaren daarvoor zijn de aantallen mensen met vergevorderde dementie die euthanasie kregen niet bekend. De Regionale Toetsingscommissies Euthanasie liet weten dat die cijfers er niet zijn omdat die toen nog niet apart werden geregistreerd.
‘Per jaar’ is overigens een uitdrukking die vrij kan worden geïnterpreteerd. Kijk je verder dan twee jaar geleden, dan zijn er geen cijfers die er iets over zeggen. Dat valt dus niet te checken. Maar als je kijkt naar 2017 en 2018, klopt het wat huisarts Constance de Vries in haar interview met de Volkskrant heeft gezegd. Op basis van die gegevens beschouwen we de claim dan ook als waar.
Bronnen
Jaarverslagen Regionale Toetsingscommissies Euthanasie. Geraadpleegd via deze link.
