‘Wietpas laat illegale markt groeien.’ Klare taal van Spits. Op 12 september schetst de krant dat het zogenaamde besloten club- en het ingezetenencriterium desastreuze gevolgen heeft gehad: de illegale markt voor wiet en hasj groeit explosief. Hierdoor zouden er meer straatdealers rondlopen dan daarvoor. Maar klopt dit eigenlijk wel? Onderzoek naar drugshandel komt tot andere conclusies. De illegale wietmarkt bereikte tijdens een tussentijdse meting een piek, maar bleek met de laatste meting alweer te zijn gekrompen.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Met de kop ‘Wietpas laat illegale markt groeien’ suggereert Spits in de tegenwoordige tijd dat de illegale markt nog steeds groeit en daarmee dat het probleem nog steeds gaande is. Het artikel stelt dat jongeren steeds vaker uitwijken naar de illegale markt, waardoor er meer 06-dealers, straatdealers en thuisdealers zijn dan voor de invoering van de wietpas. Maar om hoeveel meer 06-dealers, straatdealers en thuisdealers gaat het dan? Spits geeft geen cijfers. In 2012 werd het zogenaamde besloten club- en ingezetenencriterium in het zuiden van Nederland ingevoerd. Wie bij een coffeeshop wiet wilde halen, moest of lid zijn van de coffeeshop (besloten club) of kunnen bewijzen dat hij of zij in Nederland woont en meerderjarig is door een uittreksel te overhandigen van het gemeentelijk basisregister. Dit alles om overlast door drugstoerisme tegen te gaan. Nadat hier veel kritiek op kwam, werd de wietpas in november 2012 weer afgeschaft.
Het artikel van Spits is gebaseerd op een artikel uit het Limburgs Dagblad. Dit beschrijft de situatie vollediger door te vermelden dat de illegale markt na een stevige groei in 2012 in 2013 weer kromp.
Het onderzoek
Het artikel in het Limburgs Dagblad is gebaseerd op een studie van het WODC, het onderzoeksbureau van het ministerie van Veiligheid en Justitie. De onderzoekers vroegen op drie momenten via straatenquêtes onder gemiddeld 900 mensen per meetmoment hoeveel van hen hun wiet niet bij de coffeeshop, maar op de illegale markt halen. Ze stelden die vraag voor de invoering van het besloten club- en ingezetenencriterium, tijdens het handhaven hiervan en na de afschaffing. Ook werden 79 mensen gedurende 18 maanden individueel gevolgd in een zogenaamde cohortstudie. Directeur van onderzoek- en adviesbureau INTRAVAL Bert Bieleman, die meewerkte aan het WODC-onderzoek, bevestigde tegenover Nieuwscheckers dat hierbij de resultaten van de straatenquêtes betrouwbaarder zijn, omdat het hier gaat om meer personen dan bij de cohortstudie.
Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat voor de invoering van het besloten club- en het ingezetenencriterium 25 procent van de gebruikers cannabis kocht bij 06-dealers, straatdealers, thuisdealers, thuistelers of andere illegale verkopers. Na de invoering steeg dat echter naar 44 procent (in de studie met individuen naar 52%). Na de afschaffing slonk het aantal mensen dat uitwijkt naar de illegale markt weer naar 25 procent (in de cohortstudie naar 44%).
De resultaten zijn duidelijk: de illegale wietmarkt groeit niet, maar krimpt. Sinds de afschaffing van de wietpas is het aantal mensen dat wiet koopt op de illegale markt volgens de straatenquêtes gedaald van 44 naar 25 procent. En hoewel de krimp volgens de studie met individuen minder groot is, laat ook die een daling zien, van 8 procent. De conclusie van het WODC-onderzoek: “Na deze aanpassing van het beleid zijn de effecten uit 2012 nog steeds waarneembaar, maar er zijn wel bewegingen terug aanwezig. (..) De ingezetenen van Nederland zijn merendeels weer teruggekeerd naar de coffeeshops, maar er is geen sprake van 100% herstel. De illegale cannabisverkoop is getemperd, maar is groter dan vóór mei 2012. Eind 2013 is de situatie op de meeste plaatsen relatief rustig en beheersbaar, zeker in vergelijking met 2012 (…)”. Kortom, de illegale wietmarkt is weer gekrompen.
Spits slaat de plank mis
Het is dus duidelijk dat het bericht ‘Wietpas laat de illegale markt groeien’ de lading van het onderzoek niet dekt. Het suggereert een illegale markt die nog steeds groeit. “Je kunt niet zeggen dat de illegale markt is gegroeid. Het lijkt erop dat Spits enkel heeft gefocust op de eerste twee meetmomenten” zegt onderzoeker Bert Bielemans als we hem om een reactie vragen. Andere media zoals het Limburgs Dagblad benoemen de krimp wel en verdienen dus een pluim. De schrijver van het Spits-artikel heeft niet gereageerd op vragen van Nieuwscheckers.