Maar liefst 95 procent van Nederland wil dat Zwarte Piet ook echt zwart is. Althans, dat zijn de cijfers van een peiling van Hart van Nederland. De resterende vijf procent zou de voorkeur geven aan roetveegpieten. Die cijfers komen niet overeen met die van eerdere peilingen. Daarin opteert inderdaad een meerderheid van de ondervraagden voor een zwarte Zwarte Piet – maar wel een kleinere meerderheid dan die uit de Hart van Nederland-peiling.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
95 procent van de Nederlanders wil dat Zwarte Piet zwart blijft.
Oordeel: Ongefundeerd
Bron van de bewering
Hart van Nederland publiceerde eind september in het televisieprogramma en op de eigen site de uitkomst van een onderzoek waaruit blijkt dat 95% van Nederland wil dat Zwarte Piet zwart blijft. De overige vijf procent zou de voorkeur geven aan roetveegpieten.
De cijfers zijn afkomstig van het opiniepanel Wat vindt Nederland, dat wordt beheerd door Hart van Nederland en Maurice de Hond. Dit panel bestaat uit ruim 30.000 leden, zo leerde onderzoek van reisbranche TravelPro. Voor de peiling over Zwarte Piet was er sprake van 2500 respondenten. Het opiniepanel werkt op aanmeldbasis.
Waarom is deze bewering ongefundeerd?
We beoordeelden het onderzoek van Hart van Nederland aan de hand van de checklist van hoogleraar Jelke Bethlehem, die is gespecialiseerd in survey-methodologie. Zijn lijst van negen vragen werd in 2014 gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek. Belangrijkste vraag: is de peiling representatief? Spreken de deelnemers voor de hele bevolking? dat is bij deze peiling niet voldoende na te gaan.
2500 deelnemers aan het opiniepanel van Hart voor Nederland hebben een vragenlijst over Zwarte Piet beantwoord, maar meer uitleg is niet gepubliceerd en de redactie van Shownieuws en HvN hebben niet gereageerd op herhaalde verzoeken om toelichting. Ook Maurice de Hond heeft niet gereageerd op vragen.
De 2500 respondenten zijn geselecteerd uit een panel van ruim 30.000. Dit betekent dat zo’n 8 procent van de leden heeft gereageerd, maar het is onbekend op welke basis deze 8 procent is geselecteerd. Navraag van TravelPro over een andere peiling leverde de volgende reactie op van Hart van Nederland: “Als de actualiteit daarom vraagt kunnen wij daardoor aparte groepen in het panel benaderen. Wij kunnen bijvoorbeeld een bepaalde leeftijdsgroep of sekse van elkaar onderscheiden. Ook kunnen wij zien waar elke respondent vandaan komt.” Welke groepen benaderd zijn, wordt ons ook niet verteld en is niet terug te vinden in de onderzoeksverantwoording. Hoeveel leden van het opiniepanel de vragen niet hebben beantwoord en of er gecorrigeerd is voor deze non-respons blijft in het ongewisse, evenals de vragen die aan het opiniepanel zijn gesteld. Toen Nieuwscheckers zelf de aanmeldprocedure doorliep, zagen we dat er gevraagd wordt naar politieke voorkeur, maar hier zien wij niets van terug in de uiteindelijke resultaten.
Het is dus onbekend of de deelnemers representatief zijn voor alle Nederlanders. Vertegenwoordigen de panelleden qua woonplaats, leeftijd, sekse, opleiding en etniciteit alle Nederlanders? Die kans is klein: omdat iedereen zich kon aanmelden voor het panel, is er geen sprake van een aselecte steekproef.
Andere peilingen over Zwarte Piet
Wat de twijfels over de cijfers van de Hart van Nederland-peiling verder versterkt, is het feit dat andere, beter onderbouwde peilingen minder steun vonden voor een zwarte Zwarte Piet. We zetten ze hieronder op een rijtje.
Eenvandaag
Uit een onderzoek van EenVandaag kwamen andere cijfers naar voren: 66 procent van de Nederlanders vindt het niet acceptabel dat er bij de intocht van Sinterklaas in Apeldoorn enkel roetveegpieten te zien waren. 71 procent is van mening dat het uiterlijk van Zwarte Piet niet dient te worden aangepast. De meerderheid is dus ook in deze peiling voor het behoud van de traditionele Zwarte Piet, maar die meerderheid haalt niet de 95 procent van Hart van Nederland.
EenVandaag peilt al sinds 2013 hoe Nederland tegen Zwarte Piet aankijkt. Over de samenstelling en inhoud van het onderzoek is EenVandaag open. Uit de verantwoording blijkt dat Nederlanders met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond ondervertegenwoordigd zijn in de peiling. Bijna driekwart van de respondenten uit deze groep die wel meededen ervaart Zwarte Piet als racistisch.
I&O Research
Een jaar geleden, op 2 december 2018, publiceerde Het Parool de uitslag van het onderzoek van I&O Research onder ruim 3100 respondenten. Hieruit bleek dat slechts 50 procent van de Nederlandse bevolking alleen zwarte Zwarte Pieten wil. Bijna de helft dus van de 95 procent uit de Hart van Nederland-peiling. Daarnaast is I&O Research open over de vragen, de samenstelling van het onderzoek, de achtergronden van de respondenten, en is de onderzoeker eenvoudig te bereiken. Ook in dit onderzoek is duidelijk aandacht geschonken aan de samenstelling van de Nederlandse bevolking. Het onderzoek van I&O voldoet verder aan alle punten van de checklist. Bovendien peilde I&O tien maanden eerder dan Hart van Nederland: omdat de steun voor Zwarte Piet de afgelopen jaren afneemt, is het merkwaardig dat die steun in de tussentijd opeens gegroeid is.
Kantar
Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in 2017 een peiling laten uitvoeren door onderzoeksbureau Kantar. Ook Kantar peilde minder steun voor Zwarte Piet dan Hart van Nederland: 82 procent van de Nederlanders was volgens deze peiling voorstander van Zwarte Piet, maar de onderzoekers namen bovendien een sterk dalende trend waar en gaven in 2017 al aan dat deze lijn zich de komende jaren zal doorzetten. Recentere onderzoeken laten inderdaad de voorspelde daling zien. Ook neemt Kantar specifiek allochtone respondenten op in het onderzoek, wat zorgt voor nog lagere percentages. Zo is onder de Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders in deze peiling liefst 44 procent het eens met de stelling dat Zwarte Piet veranderd moet worden, terwijl 30 procent van alle respondenten openstaan voor verandering van het uiterlijk van Zwarte Piet. De samenstelling van de Nederlandse bevolking is in deze peiling dus beter vertegenwoordigd. De checklist van Bethlehem werd ook door Kantar gevolgd.
Sociaal en Cultureel Planbureau
De best onderbouwde peiling tenslotte lijkt het onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau, dat een nauwkeurig geselecteerde groep respondenten gebruikte die een zo representatief mogelijke afspiegeling van de Nederlandse maatschappij moest zijn. Deze peiling resulteerde in een percentage van 56 procent die pro-Zwarte Piet is. Daarnaast wilde nog eens 17 procent zich aansluiten bij de meerderheid wanneer deze geen verandering wilde. Kortom: in deze peiling steunt 73 procent de traditionele Zwarte Piet.
De uiteenlopende resultaten van de onderzoeken kunnen te maken hebben met de samenstelling van de respondenten. Nederlanders met een Surinaamse of Antilliaanse achtergrond ervaren Zwarte Piet het vaakst als racistisch, maar juist deze groep is ondervertegenwoordigd in de peilingen. De opiniepanels met een meer representatieve afspiegeling van de bevolking vertonen dan ook lagere percentages. Een vervolgonderzoek of -peiling zou zich dan ook moeten richten op een betere dwarsdoorsnede van de bevolking in het opiniepanel om tot een meer betrouwbare uitkomst.
Conclusie
De bewering van Hart van Nederland dat 95 procent van de Nederlanders Zwarte Piet wil, is onvoldoende onderbouwd. Het onderzoek voldoet niet aan de eisen voor een betrouwbare opiniepeiling. Piet-peilingen die daar wel aan voldoen, laten wel een meerderheid zien die voorstander is van een zwarte Zwarte Piet, maar met lagere percentages.
