Dat de Amsterdamse binnenstad verzakt mag geen nieuws meer heten. Wel nieuw is de oorzaak die het Parool op 15 oktober geeft voor de verzakking: de klimaatverandering. Maar de relatie tussen scheve grachtenpanden en de opwarming van de aarde is minder evident dan de krant wil doen geloven.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Wonen in de Amsterdamse grachtengordel is populair maar niet altijd even gemakkelijk. Bezitters van huizen aan de Vijzelgracht en Damrak krijgen grijze haren van de verzakkingen die de aanleg van de Noord-Zuidlijn met zich meebrengt. Ook huizen buiten het traject van metrolijn 52 ontkomen er niet aan.
Maar het probleem is ouder dan de Noord-Zuidlijn. Amsterdam kampt al decennia met verzakkingen. De boosdoener is paalrot. Het is het werk van een schimmel die houten funderingen onder oude huizen aantast. De schimmel steekt de kop op als palen boven het grondwater uitsteken. Daarom zijn de palen oorspronkelijk onder de laagst voorkomende grondwaterstand gebouwd. Doordat het grondwater daalt, komen de funderingen droog te liggen en beginnen de problemen.
Klimaatverandering?
De gemeente Amsterdam maakt zich zorgen om de verzakking. In een vorige week gepubliceerde structuurvisie tot 2040 pleit verantwoordelijk wethouder Maarten van Poelgeest voor maatregelen. Volgens hem wordt het op peil houden van het grondwater in de toekomst moeilijker doordat er langere periodes van droogte zullen optreden als gevolg van klimaatverandering.
Een opvallende uitspraak, vond het Parool: “Berichten over abstracte onderwerpen als de klimaatverandering laten we meestal over aan de wetenschapsredactie”, zegt Vera Spaans, politiek redacteur bij de Amsterdamse krant. “Maar als de wethouder zegt dat we er in Amsterdam ook last van hebben, dan wordt het interessant”. Ter verificatie belt de krant met een deskundige: Peter den Nijs. Hij is directeur van adviesbureau Wareco, dat gespecialiseerd is in grondwater en fundering. Den Nijs gaat zelfs verder dan de wethouder: “De panden verzakken nu al door de klimaatverandering,” zegt hij in het stuk.
Mooi nieuws, waarmee de krant niet voor niets opende. Maar klopt het ook? “Ik vind het een interessante maar vreemde bewering”, zegt Rob Swart, klimaatdeskundige verbonden aan de Wageningen UR. Hij bevestigt dat de zomers droger worden en de winters natter. Maar dat wil, volgens hem, nog niet zeggen dat de grondwaterstand daardoor lager wordt. “Er zijn zoveel factoren die een rol spelen”, zegt Swart. Ook Mariska van Gelderen van onderzoeksbureau Deltares, dat gespecialiseerd is in water, bodem en ondergrond, heeft nog nooit gehoord van een link tussen klimaatverandering en paalrot. Ze verklaart: “Er is geen enkel wetenschappelijk onderzoek dat dat bevestigt”.
Modewoord
Wat vindt Den Nijs daarvan, de expert die door het Parool werd geciteerd? Aan de telefoon is hij minder stellig dan in het artikel. Hij geeft toe dat er voor zijn uitspraak geen empirisch bewijs is. “Ik weet niet zeker dat er een direct verband bestaat met de klimaatverandering, maar ik heb het probleem in de afgelopen jaren wel toe zien nemen”. Het is volgens Den Nijs erg belangrijk dat de gemeente Amsterdam iets doet aan het probleem. En daar kan een ‘modewoord’ als klimaatverandering bij helpen. “Als de gemeente niets doet, dan ontstaan er problemen die vele malen groter zijn dan die met de Noord-Zuidlijn.”
Een direct verband tussen de klimaatverandering en het verzakken van de Amsterdamse binnenstad, zoals de opening van het Parool suggereert, is dus niet bewezen. Had de krant verder moeten doorgraven? Of geldt hier de vuistregel dat je nieuws nooit moet ‘doodchecken’? “Wij schrijven geen scriptie, maar nieuwsberichten”, zegt Spaans. De combinatie van een officieel stuk van de gemeente en een onafhankelijke expert die het probleem bevestigt, waren voor haar voldoende overtuigende ingrediënten voor een artikel.
Daar komt nog iets bij: klimaatverandering is net als de economische crisis een begrip dat zich prima leent als oorzaak voor de meest uiteenlopende verschijnselen. Zo schreef de Volkskrant eerder dit jaar dat door de economische crisis kroketten en bitterballen meer in trek zijn. In deze categorie lijkt ook dit bericht te vallen.
