“Tien procent Nederlanders mijdt zorg om financiële redenen”, aldus de NOS op 14 september 2016. Tien procent van de Nederlanders die in de eerste zeven maanden van dit jaar zorg nodig hadden, zouden deze zorg hebben uitgesteld, of helemaal niet gebruikt om het eigen risico (385 euro) uit te sparen. “De helft van deze groep mensen kon het naar eigen zeggen niet echt betalen”, volgens de NOS. Cijfers over zorgmijders zijn omstreden, ontdekte Nieuwscheckers: onderzoeken komen tot verschillende schattingen. Er is een probleem, maar de tien procent van de NOS lijkt overdreven. Ook vermeldt het NOS-bericht niet dat veel mensen ten onrechte denken dat het eigen risico ook bij de huisarts geldt.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De cijfers over zorgmijding in het NOS-artikel zijn afkomstig uit een onderzoek dat TNS NIPO in augustus dit jaar heeft uitgevoerd in opdracht van zorgverzekeraar VGZ. Een op de vijf Nederlanders gaf in dit onderzoek aan in het afgelopen jaar zorg te hebben uitgesteld. De helft hiervan koos als reden voor de categorie: “ik vind dat dit mij te veel geld kost/ik wou het eigen risico uitsparen.” Anderen redenen waaruit de ondervraagde konden kiezen zijn: Ik ga pas naar een dokter/ medisch specialist als ik ernstige klachten ervaar (31%) en ik dacht dat het vanzelf weer over zou gaan (22%).
Uit een soortgelijk onderzoek, dat Nivel heeft uitgevoerd in opdracht van minister Edith Schippers, is echter gebleken dat niet iedere Nederlander precies weet wat wel en niet onder het eigen risico valt. Hier kunnen we zien dat drie procent van de mensen van een bezoek aan de huisarts afziet vanwege financiële redenen. Dit is opvallend, aangezien een huisartsenbezoek gratis is.
Pro-actiever
Mattijs Numans, hoogleraar Huisartsengeneeskunde aan de Universiteit Leiden, is niet verbaasd over deze cijfers. “Ik denk dat als mensen zeggen dat ze geen zorg gebruiken omdat het te veel geld kost, dat ze niet zo goed weten waar ze antwoord op geven. Mensen zeggen makkelijk ja, maar weten niet goed wat er speelt wanneer het gaat over kosten.”
Het uitsparen van het eigen risico is volgens Numans van alle tijden, maar sinds het bedrag op dit niveau staat, gebeurt het vaker. Vroeger schrokken mensen achteraf vaak van de kosten, maar nu zijn ze veel pro-actiever en bekijken ze die van tevoren, aldus Numans
Wel staat hij nuchter tegenover de ophef in de media. “Alle huisartsen hebben te maken met mensen die keuzes maken op basis van of iets wel of niet onder het eigen risico valt, en ja, dat speelt veel meer dan vroeger. Maar zelf denk ik dat het waarschijnlijk wel minder dan tien procent van de Nederlanders is die daaraan mee doet.”
Media-aandacht
Niet iedereen is echter op de hoogte van voor welke zorg moet worden bijbetaald. TNS NIPO vond dat dit jaar slechts 53 procent van de Nederlanders weet dat een huisartsenbezoek niet onder het eigen risico valt. Bij een eerder onderzoek lag dit percentage nog op 68 procent. Petra Kramer van TNS NIPO kon deze cijfers niet verklaren op basis van de huidige onderzoeksresultaten: “Mogelijk was er ten tijde van de eerste meting toevallig meer voorlichting of media-aandacht geweest ten aanzien van deze vergoeding van huisartskosten. Maar dat is slechts een vermoeden.”
Veel aandacht voor dit probleem in de media is er inderdaad niet geweest. Dat is opmerkelijk omdat onderzoeken waar deze cijfers uit voort komen, wel in het nieuws komen. Dus waarom heeft de NOS juist voor deze angle gekozen bij het schrijven van dit artikel?
Reactie NOS
NOS-redacteur Rinke van den Brink: “Ik vond de insteek van tien procent het meest relevante feit uit het onderzoek.” Van den Brink vertelt dat de NOS zelf een aantal jaar geleden een onderzoek heeft gedaan naar zorgmijding bij het eigen netwerk van huisartsen. Hieruit bleek dat een groot aantal mensen hun recepten niet ophaalt. Ook gaan ze soms na verwijzing niet naar een specialist om kosten te voorkomen.
Van den Brink: “Vervolgens heeft minister Schippers onderzoek laten doen door Nivel. Zij beweerde dat de zorgmijdingscijfers wel meevielen. Uit het onderzoek kwam echter dat drie procent van de bevolking zorgt mijdt. Drie procent is wel bijna een half miljoen mensen. Ook is in de tussentijd via de Landelijke Huisartsen Vereniging een onderzoek gehouden onder 1200 huisartsen en 90 procent daarvan herkende het probleem. En dat probleem wordt anno nu niet minder, maar meer. “
Ongerechtvaardigd zijn de zorgen van Van den Brink dus zeker niet. Het gebrek aan kennis over de strekking van het eigen risico is echter ook een serieuze zaak. Dit gaat immers hand in hand met het mijden van zorg. Zorgmijding is een dubbelzijdig probleem en voordat we ons zorgen maken dat de zorg onbetaalbaar is geworden, moeten we ook de andere kant van de medaille bekijken.
Foto: Pixabay (CC0)