Een op de drie laptops gaat binnen drie jaar kapot. Dat blijkt uit een onderzoek dat in november 2009 gepubliceerd werd. Ook zouden machines uit de populaire netbook-categorie 20 procent meer uitval kennen dan normale laptops. Het onderzoek, ontdekt Nieuwscheckers, is gedaan door SquareTrade, een verzekeraar van laptops (!). Het rapport bevat cijfers over de ‘uitval van laptops’ in drie jaar, maar SquareTrade blijkt maar te beschikken over cijfers van twee jaar. Genoeg reden om eens kritisch te kijken naar de onafhankelijkheid en betrouwbaarheid van dit onderzoek.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De resultaten van het onderzoek waren op veel websites terug te vinden. Van Nederland (Tweakers.net, Hardware.info) tot Amerika (CNET, Yahoo). Bijna alle websites namen de gegevens letterlijk over. En dat is opmerkelijk, want het onderzoek is uitgevoerd door een bedrijf dat laptopverzekeringen verkoopt. SquareTrade heeft van 30.000 verzekerde laptops de uitvalpercentages bijgehouden. Het eerste dat opvalt is dat de hoofdconclusie – één op drie laptops gaat binnen drie jaar kapot – wat nuance mist. SquareTrade heeft in dat getal naast hardwarematige defecten ook schade door ongelukken opgenomen. Merkwaardig, want dat zegt niets over de kwaliteit van de laptop. Volgens woordvoerder Dan Wire is het niet bedoeld is om de cijfers kunstmatig op te krikken maar om de consument zo volledig mogelijk te informeren.
Beredeneerde gok
Verder blijkt dat de onderzoekers in een aantal gevallen missende gegevens hebben ‘berekend’. Zo was er maar één jaar aan netbook uitvalgegevens voorhanden maar bevat het rapport een grafiek die drie jaar beslaat. “Er is voor een projectie over drie jaar gekozen omdat de meeste mensen drie jaar met een laptop doen”, aldus SquareTrade. En hoewel in het rapport aangegeven wordt dat het om een ‘grove’ schatting gaat is het maar de vraag is hoeverre dit statistisch gezien verantwoord is. Professor ir. J.L. Spoormaker, Hoogleraar Industriële Productontwerpen op de TU Delft, zegt hierover het volgende: “Bij een elektronisch apparaat als een laptop is vaak spraken van exponentiële uitval, de zogenaamde ‘constante failure-rate’. Stel dat je het eerste jaar 10 procent uitval hebt, het tweede jaar 9 procent, dan kan je voor het derde jaar in principe een schatting maken.” Spoormaker maakt hier echter wel een kanttekening bij: “Bij elektronica heb je twee mechanismen: toevallige uitval en slijtage. Bij toevallig uitval kan je de constante failure-rate gebruiken. Bij slijtage is het lastiger om te beweren dat het constant is. Dit hangt namelijk, net als bij mensen, af van de mate van belasting. Dus dit is moeilijker exponentieel te bepalen.”
In principe kan er dus onder bepaalde voorwaarden op basis van gegevens van twee jaar een schatting voor drie jaar gemaakt worden. Of SquareTrade hier op de goede wijze een berekening heeft gemaakt, vragen we aan dr. A.W.M. Koetsenruijter, docent en onderzoeker bij de PraktijkStudie Journalistiek en Nieuwe Media in Leiden en schrijver van het boek Cijfers in het nieuws (2006): “Het is inderdaad goed voorstelbaar dat malfunctions in jaar 3 veel vaker optreden dan in jaar 1. Er is geëxtrapoleerd na twee jaar over jaar drie, maar hoe je dat precies doet, blijft een beredeneerde gok, al is het niet bij voorbaat onzin.” Hij voegt hier met nadruk aan toe dat een onderzoeksrapport de wijze van berekening in dat geval móet verantwoorden. In het onderzoek van SquareTrade komt een dergelijke verantwoording niet voor.
Goedkope laptop = netbook
Ook valt er aan te twijfelen of de gegevens over netbooks überhaupt op gaan. SquareTrade heeft het onderscheid tussen notebooks en netbooks namelijk gemaakt op prijs. Alle modellen onder de $400 werden als netbook geclassifiseerd. En hoewel een heel groot deel van netbooks in die prijscategorie valt, zijn er ook modellen die meer dan $400 kosten. Daarbij zijn er ook laptops met een verkoopprijs van onder de $400. Eigenlijk kan er over netbooks dus geen uitspraak gedaan worden, alleen over laptops die minder dan $400 kosten. “Het is een grove indeling, maar wij geloven dat het grootste deel van die laptops een netbook is. Ook geven we duidelijk aan hoe we hierbij te werk zijn gegaan”, aldus Wire. Koetsenruijter zet hier zijn vraagtekens bij: “De schatting voor de netbooks lijkt mij persoonlijk op zijn zachtst gezegd voorbarig. Waarom niet gewoon over één jaar gerapporteerd, vraag ik mij dan af. Dit heeft wellicht te maken met de looptijd van de verzekeringen?”
Nieuwscheckers heeft ook de fabrikanten die in het onderzoek genoemd worden om een reactie gevraagd. Alleen Lenovo gaf uitgebreid antwoord. De hoofdkritiek van Lenovo is gericht op het feit dat SquareTrade met een ‘random sample’ werkt. Er is dus geen enkele garantie dat binnen de 30.000 laptops waarop het rapport gebaseerd is elke fabrikant evenredig vertegenwoordigd is. Hetzelfde geldt voor de modellen: het zou kunnen dat van fabrikant A veel meer budgetmodellen bekeken zijn dan van fabrikant B. Dat klinkt als een valide reden om sterk te twijfelen aan de uitkomsten. Helemaal niet, zegt de verzekeraar. “We hebben die variabelen inderdaad niet bekeken, maar met een sample van minimaal duizend laptops per fabrikant gaan we er vanuit dat de verdeling evenredig is. Als Amerikanen gevraagd wordt naar hun mening over politiek dan is een groep van duizend al genoeg om de mening van het hele land te vertegenwoordigen.”
Vehikel voor reclame
Ook trekt Lenovo in haar reactie de onafhankelijkheid van het onderzoek in twijfel: “Squaretrade verkoopt verzekeringen, daarom is eigenlijk alles wat ze zeggen over betrouwbaarheid gekleurd. Verder rammelt het onderzoek aan alle kanten en zijn de resultaten daarom onbruikbaar.” Zowel Spoormaker als Koetsenruijter zetten ook hun vraagtekens bij de betrouwbaarheid van het onderzoek. Koetsenruijter: “Ik vind dat je te vuur en te zwaard tekeer moet gaan tegen dit soort onderzoek, tenzij is aangetoond dat het betrouwbaar is. Hier is het onderzoek een vehikel voor reclame. En zo is het vaak.”
Ook Spoormaker trekt de betrouwbaarheid van het onderzoek in twijfel: “Het gaat hier om een onderzoek uitgevoerd door een verzekeringsmaatschappij van laptops. Je kan je voorstellen dat die een hogere failure-rate hebben dan dat representatief is voor de werkelijkheid. Immers, wie zijn laptop verzekerd heeft, zal eerder melding maken van een kapotte laptop dan iemand die niet verzekerd is en het apparaat ‘om de hoek’ laat repareren.”