‘Lelijke vrienden maken je écht knapper’, claimden verschillende media begin oktober 2016. De kop suggereert dat het ‘lelijke vrienden-effect’ – je lijkt zelf knapper als je je omringt met lelijke mensen – echt bestaat. Verschillende media hebben dit nieuws gevonden op de site van DailyMail. Metro schrijft dat door het lelijke vrienden-effect “Je kansen om iemand aan de haak te slaan in de kroeg […] significant groter” zijn. Het staat echter niet vast dat je sneller iemand aan de haak slaat wanneer je met lelijke vrienden op stap gaat.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Op verschillende nieuwssites, onder andere Flair, Nu.nl en Linda Nieuws, worden er over hetzelfde onderzoek andere conclusies getrokken. Daardoor blijft het onduidelijk wat precies is onderzocht en hoe dat is gedaan. Daarnaast klinkt het nogal onwaarschijnlijk: lelijke vrienden maken je mooier. Ook sociale status, kleding, en houding bepalen toch of anderen je knap vinden? De nieuwsberichten baseren zich op een onderzoek van dr. Nicholas Furl, psycholoog aan de Royal Holloway University in London, waarin hij concludeert dat gezichten aantrekkelijker worden gevonden als zij naast onaantrekkelijke gezichten worden geportretteerd.
Hoe bepaal je aantrekkelijkheid?
Volgens Roos Vonk, hoogleraar sociale psychologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen en auteur van een studieboek over dat vak, bepalen drie factoren of we iemand aantrekkelijk vinden: gezicht, lichaamsbouw en manier van bewegen. Wat vrouwen aantrekkelijk vinden, heeft volgens Vonk ook te maken met hoe die vrouwen zelf in elkaar steken: “Zo houden extraverte vrouwen meer van stoere mannen dan introverte vrouwen.” Ook andere zaken, zoals signalen die duiden op maatschappelijk succes, spelen een rol. Mensen laten zich leiden door wat voor hen het hoogst haalbare is. Je zoekt dus iemand die in jouw ‘klassement’ valt, en meet de aantrekkelijkheid van iemand anders aan de hand van je eigen aantrekkelijkheid. Vonk: “Dat heeft ook de meeste kans van slagen.” Verder zet zij kanttekeningen bij het onderzoek van Furl: “De grootte van het verschil is belangrijk. Als er een te klein verschil is, word je ook lelijker.” Furl gaat in zijn onderzoek niet in op de grootte van het verschil in aantrekkelijkheid.
Maar wat ís dan eigenlijk aantrekkelijk? Uit onderzoek, van bijvoorbeeld Fink en collega’s (2006), blijkt dat symmetrie erg belangrijk is in de beoordeling van de aantrekkelijkheid van vrouwelijke gezichten. Daarnaast zijn er voor vrouwen en mannen specifieke kenmerken die het gezicht van de tegenovergestelde sekse aantrekkelijk maken. In het onderzoek van Furl zijn alleen gezichten afgebeeld op foto’s. De andere aspecten van aantrekkelijkheid blijven dus buiten beschouwing.
Kritiek op onderzoeksmethode
Psychologe Maud Nooitgedagt betwijfelt of het mogelijk is om ‘gemiddeldheid’ (‘averageness’) te toetsen. het onderzoek kwalificeert ze als een klein experiment, met slechts 40 deelnemers, en zeker niet nieuwswaardig. “In de sociale psychologie worden constant kleine onderzoekjes gedaan, dat is niets nieuws, maar de manier waarop dit bericht wordt opgeblazen is een ernstige zaak, omdat er onjuiste conclusies aan worden verbonden.” Verder vindt Nooitgedagt het opvallend dat er geen rekening is gehouden met de seksuele voorkeur van de participanten. Dat heeft volgens haar ook invloed op de beoordeling van aantrekkelijkheid.
Reactie onderzoeker
Nieuwscheckers belde met de Engelse onderzoeker om erachter te komen hoe hij de ‘averageness’ heeft gemeten. Furl: “We vroegen de deelnemers om te beoordelen in welke mate de gezichten eruit zagen als ieder ander ten opzichte van in welke mate de gezichten afweken van de meeste andere gezichten. Vervolgens waren de deelnemers vrij om zelf te bepalen wat zij als gemiddeld beschouwen. Eerder onderzoek toont aan dat mensen de neiging hebben om meer gemiddelde gezichten als aantrekkelijk te kiezen. Dus we dachten dat dit een goede controle zou zijn voor aantrekkelijkheid.”
Furl vindt het leuk dat zoveel media interesse hebben getoond in zijn onderzoek. “Ik hoop altijd dat de wetenschap vertaald kan worden in real-life toepassingen die mensen beïnvloeden.” Volgens Furl begreep het grootste deel van de media de kerngedachte van zijn onderzoek, al redeneerden journalisten soms wat te kort door de bocht. “De onaantrekkelijke vriend maakt dat mensen kieskeuriger of kritischer zijn over wie ze willen. Zo snijdt het mes aan twee kanten wanneer er meer aantrekkelijke gezichten zijn. Zo kun je als ‘knappe vriend’ minder knap lijken wanneer er meer ‘knappe vrienden’ zijn.”
Reactie Metro
We vroegen de schrijfster van het artikel in Metro, Ingelise de Vries, om een reactie: “Ik heb het artikel vertaald van Daily Mail online, daar verwijs ik in het artikel ook naar. Ik heb verder niemand nagebeld of gecontacteerd. Hoe graag ik het onderzoek ook zou lezen, daar hebben we helaas geen tijd voor. Voor je door zo’n onderzoek heen bent, ben je vaak een halve dag verder.”
Conclusie
Het is waar dat afbeeldingen van gezichten naast afbeeldingen van lelijke gezichten als knapper worden beoordeeld. Nieuwsmedia hebben deze uitkomst gretig opgepikt en niet genuanceerd door hem te vergelijken met ander onderzoek. Het is niet bewezen dat je sneller iemand aan de haak slaat wanneer je met lelijke vrienden op stap gaat: of iemand je aantrekkeijk vindt, hangt af van meer dan je gezicht. Het lelijkevriendeneffect bestaat, maar reken er niet op voor een date.
Foto: Lana_aka_BADGRL (Flickr, CC BY 2.0)
