Moeten bedrijven meer belasting gaan betalen? Over die stelling debatteerden GroenLinks-lijsttrekker Jesse Klaver en lijsttrekker Sybrand Buma van het CDA op 6 maart in Het Lagerhuis. Klaver vindt het onbegrijpelijk dat grote, internationale bedrijven als Starbucks en Facebook maar 2,5 procent belasting over hun winst hoeven te betalen, terwijl een koffiezaakje om de hoek de volle mep betaalt. Klaver wil de belastingontwijking van multinationals in Nederland dan ook keihard aanpakken en het geld besteden aan banen in de zorg.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Volgens Klaver zou “niks, nada, noppes” in het CDA-partijprogramma staan over het aanpakken van multinationals die nauwelijks belasting betalen in Nederland. Dat is niet waar: hoewel concrete plannen ontbreken, wijdt het CDA een hele paragraaf van het verkiezingsprogramma aan belastingontwijking. [[In paragraaf 5.5.6 staat: “Dat vraagt ook dat we stevig optreden tegen bedrijven en multinationals die met slimme constructies belasting ontwijken of ontduiken. Europese afspraken moeten ertoe leiden dat deze bedrijven hun ondernemingsactiviteiten daar concentreren waar daadwerkelijk waarde wordt toegevoegd, en niet langer hun toevlucht zoeken in allerlei belastingparadijzen.
In Nederland kunnen we strenger zijn bij het misbruik van het eigen netwerk van belastingverdragen. We pakken lege brievenbusfirma’s aan en verscherpen de controles door de Belastingdienst en het toezicht door de Nederlandsche Bank.
Waar nodig scherpen we de regels aan om misbruik tegen te gaan.”]]
Verder doet Klaver de volgende uitspraken:
”Belastingontwijking aanpakken levert meer dan 2 miljard euro op, die wij één op één in de ouderenzorg investeren. Dat zijn 30.000 banen in de zorg erbij.”
Loopt Nederland echt zoveel geld mis doordat multinationals weinig of geen belasting betalen, en kunnen met dat geld 30.000 banen in de ouderenzorg betaald worden? Nieuwscheckers zocht het uit.
Doorrekening
Klaver deed in zijn uitspraak twee beweringen. Allereerst over de belastingontwijking. Hoe kwam Klaver bij meer dan 2 miljard euro? Volgens een persvoorlichter van GroenLinks baseerde Klaver zich op de doorrekening [pdf] van het partijprogramma van GroenLinks door het CPB. Daar staat een aantal maatregelen [pdf] in voor het aanpakken van belastingontwijking door multinationals, die samen 2,9 miljard euro opleveren:
- Beperken renteaftrek bedrijven: levert 1,2 miljard op
- Afschaffen innovatiebox: 0,5 miljard
- Afschaffen aftrek vergoeding over additioneel Tier-1 instrumenten: 0,5 miljard
- Versoberen verliesverrekening vennootschapsbelasting: 0,4 miljard
- Invoeren generieke minimumkapitaalregel: 0,3 miljard
Loonsom
Als al deze maatregelen worden ingevoerd, levert dat inderdaad een bedrag van 2,9 miljard euro op. Kun je daarmee ook 30.000 werknemers in de ouderenzorg faciliteren? Om dat uit te rekenen, moeten we weten wat een gemiddelde werknemer in de ouderenzorg kost. Hoe heeft GroenLinks dit berekend?
De persvoorlichter laat via de mail weten dat GroenLinks voor die berekening de loonsom heeft gebruikt van het CPB voor een werknemer in de langdurige zorg, waar de ouderenzorg onder valt.
Volgens het CPB bedraagt die loonsom in 2021 54.000 euro [pdf], waarin de werkgeverslasten en onregelmatigheidstoeslagen al zijn opgenomen. De loonsom heeft betrekking op het jaar 2021, het einde van de eerste regeerperiode van het komende kabinet. Het zal namelijk enkele jaren duren voordat de maatregelen zijn ingevoerd en de belasting bij de bedrijven geïnd is. GroenLinks mag er vanuit gaan dat de 2,9 miljard in 2021 beschikbaar is, en ingezet kan worden op andere gebieden.
Bovenop die loonsom komen nog echter nog wel extra kosten, zoals die voor leidinggeven en administratie. Deze ‘overhead’ moet nog bij de loonsom worden opgeteld. In de doorrekening van het CPB staat dat de overheadkosten 15 procent zijn [pdf]. De totale loonsom per werknemer in de ouderenzorg wordt daarmee 62,1 duizend euro.
Een simpele rekensom laat zien hoeveel banen in de ouderenzorg van 2 miljard euro betaald kunnen worden: meer dan 32.000. Preciezer nog: van de 2,9 miljard euro die volgens het CPB vrijkomt, kunnen meer dan 46.000 banen betaald worden.
Meer personeel
Veel zorginstellingen zijn blij met deze nieuwe banen. Zij roepen al langere tijd om meer personeel, omdat veel ouderen niet de zorg krijgen die ze zouden moeten krijgen. In oktober 2016 werden zij in hun standpunt nog bijgestaan door Hugo Borst en Carin Gaemers, die in hun manifest de politiek opriepen haar verantwoordelijkheid te nemen en de ouderenzorg te verbeteren. Het plan van GroenLinks om 30.000 nieuwe banen te faciliteren, sluit hier goed bij aan.
Er moet echter een belangrijke kanttekening gemaakt worden. Want leiden meer banen ook tot meer personeel? ‘‘Nee’,’ zegt hoogleraar arbeidseconomie Joop Schippers (Universiteit Utrecht), ‘‘dat is een fout die niet alleen in de zorg, maar eigenlijk overal wordt gemaakt. Je kunt wel banen creëren, maar vervolgens heb je ook mensen nodig die die banen gaan uitvoeren.’’ En dat is in de ouderenzorg nu juist een probleem.
Duizenden vacatures
Zo uitte zorginstelling Actiz op 12 januari tegenover de NOS zorgen over duizenden openstaande vacatures. Nieuwsuur meldde in oktober 2016 ook al dat slechts vier procent van de ondervraagde studenten kiest specifiek voor de ouderenzorg.
GroenLinks is zich bewust van het onaantrekkelijke imago dat de ouderenzorg onder jonge studenten heeft, en wil proberen het beroep weer aantrekkelijk te maken. De persvoorlichter licht toe dat GroenLinks dat wil doen door te zorgen voor meer vaste contracten en betere lonen, goede stagebegeleiding en minder administratieve lasten, zodat de verpleegkundige meer tijd heeft voor persoonlijke aandacht.
GroenLinks gelooft dat met meer zorgmedewerkers de hoge werkdruk van nu wordt verlicht, en het beroep daardoor ook aantrekkelijker wordt. Bovendien zijn er volgens de partij de afgelopen jaren duizenden banen in de zorg verdwenen, dus zijn er ook nog genoeg mensen om terug te halen.
Conclusie
Klaver had de cijfers goed op een rijtje, en deed dan ook twee beweringen die op basis van de doorrekening van het CPB klopten. Met de 2,9 miljard euro die binnenkomt doordat multinationals meer belasting gaan betalen, kunnen inderdaad minimaal 30.000 banen in de zorg gefinancierd worden. Maar, meer banen leiden niet automatisch ook tot meer personeel. Deze belangrijke nuance liet Klaver in het debat achterwege, maar GroenLinks heeft ook het voornemen om te investeren in het aantrekkelijker maken van het beroep.
Update 17-3-2017
Via Twitter kreeg Nieuwscheckers opmerkingen dat de maatregelen die GroenLinks voorstelt niet alleen multinationals zullen treffen, maar ook nadelig kunnen zijn voor het kleinere bedrijven. Nieuwscheckers legde dit voor aan Jan Vleggeert, universitair hoofddocent Belastingrecht aan de Universiteit Leiden: ”De maatregelen zullen voornamelijk multinationals treffen. Dat is wellicht anders ten aanzien van het versoberen van de verliescompensatie. Dat kan namelijk ook het MKB raken. Verder is het ook denkbaar dat het MKB door de afschaffing van de innovatiebox geraakt wordt, hoewel deze maatregel met name ten goede komt aan multinationals. Uiteraard hangt de mate waarin het MKB door deze maatregelen geraakt wordt samen met de manier waarop de maatregelen worden ingevoerd.”
