Meeste zonnebrandproducten bevatten geen PFAS

In zonnebrandproducten zit PFAS.

Ongenuanceerd

Gastcolumnist Suze Gehem vertelt in een column bij BNR Nieuwsradio over haar voorbereidingen voor een vakantie in de Pyreneeën. “En wat mag op iedere paklijst deze zomer uiteraard niet ontbreken? Dat is natuurlijk de zonnebrandcrème. Maar welke ik dit jaar moest kopen, daar heb ik toch wel even een klein onderzoekje aan gewaagd. Want of je nu zonnebrand smeert, een pizzadoos aanraakt, een regenjas draagt of je smartphone gebruikt, ongezien verwelkomen we een klein leger van onzichtbare chemische indringers in ons lijf. Zij hebben een naam: PFAS.”

Gehem legt de gezondheidsrisico’s van PFAS uit en besluit met een pleidooi voor snelle afschaffing  van deze stoffen. “Het zit in onze pannen, in ons eten, in cosmetica en vooral in ons lijf. PFAS kan het schandaal van deze eeuw worden als wij de volgende generaties hiermee gaan opzadelen. (…) Dit is een technologisch probleem dat oplosbaar is. Laten we het dan ook alsjeblieft zo snel mogelijk doen. En dan kunnen wij weer terug naar een vakantie met PFAS-vrije pizza en zonnebrand.”

Er verschijnen vaker artikelen over PFAS in zonnebrand, zo stelt Margriet dat het vooral in  waterafstotende varianten zit. Dat is ook de conclusie van een artikel op Ecogoodies: “Vaak gaat het om waterproof producten.” Daarna volgt een lijst met ‘veilige’ crèmes en sprays. Zowel Gehem als Margriet en Ecogoodies geven geen indicatie hoe wijdverbreid het gebruik van PFAS in zonnebrand is.

De voorbije jaren is de aandacht voor PFAS gestaag gegroeid, bijvoorbeeld door het in kaart brengen van vervuiling rond de PFAS-fabriek van Chemours in Dordrecht. Er wordt steeds meer duidelijk over hoe wijdverbreid PFAS-vervuiling is, plus eventuele risico’s voor de gezondheid. Zo adviseerde het RIVM in april 2025 in heel Nederland geen eieren van kippen uit eigen tuin te eten.

Met zorgen over PFAS groeit ook de aandacht voor cosmetica en persoonlijke verzorgingsproducten. Soms worden of werden PFAS-stoffen gebruikt als ingrediënt in huidcrèmes, lipstick, oogschaduw en ook zonnebrandproducten. PFAS maakt cosmetica makkelijker aan te brengen en zorgt er bijvoorbeeld voor dat kleurstoffen in make-up egaal uitsmeren en beter hechten.

Cosmetica-ingrediënten zijn getest op allergische en toxische eigenschappen, maar recenter is er meer aandacht gekomen voor opname van stoffen door de huid. Experimenten laten zien dat smeersels met toegevoegd PFAS inderdaad het PFAS-gehalte in het bloed geleidelijk verhogen.  Andere onderzoekers lieten mensen een dagboek bijhouden met wat ze aten en gebruikten aan persoonlijke verzorging. Ze vonden zo een verband tussen PFAS-niveaus in bloed, voedselkeuzes en cosmeticagebruik.

Dat consumenten PFAS willen vermijden is logisch, maar door het chemische lingo op etiketten is het voor leken lastig om een beeld te krijgen van eventuele PFAS-ingrediënten in cosmetica en huidverzorging. PFAS is bijvoorbeeld te herkennen aan ‘fluo’ of ‘perfluo’ of PTFE in de chemische naam. Er zijn websites en apps die helpen bij het duiden van de ingrediëntenlijst, zoals INCI-decoder. Je kunt tekst, maar ook een foto van het etiket uploaden.

Als je op INCI-decoder zoekt naar PFAS-ingrediënten zoals perfluorononyl dimethicone in zonnebrand, krijg je een lijstje te zien met producten waarin dit ingrediënt is aangetroffen. Probleem is alleen dat de database soms gedateerd is: een genoemd merk zonnebrandcrème bevatte in 2018 inderdaad perfluorononyl dimethicone, maar de huidige formulering niet meer.

Dat is begrijpelijk, want perfluorononyl dimethicone is sinds 2023 in de ban gedaan door het Europees chemicaliën-agentschap ECHA. Dat gebeurde vanwege de hardnekkige chemische eigenschappen: de stof hoopt zich op in mens en milieu. Een andere stof die in mediaberichten wordt genoemd – perfluoro-octyltriethoxysilaan – is om die reden ook verboden.

De samenstelling van zonnebrandproducten wordt doorlopend aangepast aan wettelijke eisen en gezondheidstrends, waardoor ingrediëntenlijsten van producten in databases als INCI-decoder vaak niet up-to-date zijn. Het is daardoor niet mogelijk om met INCI-decoder iets te zeggen over hoeveel merken PFAS toevoegen aan zonnebrandproducten.

Wetenschappelijk onderzoek levert meer antwoorden. Zweedse onderzoekers hebben een schatting gemaakt van hoeveel PFAS in het milieu komt door cosmeticagebruik in de EU. Ze combineerden daarvoor gegevens van verschillende databases met ingrediënten van cosmetica en chemische naamgeving voor PFAS.

In de categorie ‘Huidverzorging’, waar ook zonnebrand onder valt, turfden ze ruim 40.000 producten, waarvan 314 met een PFAS als ingrediënt. Dat betekent dat van huidverzorgingsproducten 0,78 procent een PFAS-stof bevat (Tabel S12 in dit document). Bij decoratieve cosmetica of make-up – lipstick, eyeliner, foundation – ligt dat hoger: 3,67 procent bevat PFAS.

Huidverzorging is een veel bredere categorie dan zonnebrand, dus het beeld is misschien vertekend. Dezelfde onderzoekers hebben echter hun onderzoek in 2021 gepubliceerd in een overheidsrapport. In dat rapport (pagina 42) maken ze een uitsplitsing naar ‘tanning’: zonnebrandproducten, aftersun en zelfbruiners. In die categorie zitten 2717 producten waarvan er 7 PFAS bevatten: een aandeel van 0,25 procent van het totaal.

In 2024 is een Frans onderzoek gepubliceerd, dat met dezelfde methodiek heeft gekeken naar de aanwezigheid van PFAS in ingrediëntenlijsten van 765 cosmeticaproducten. De onderzoekers turfden in 3,5 procent van de producten een PFAS-ingrediënt, vooral in de categorie make-up. In deze studie werd ook zonnebrand onderzocht, maar geen in enkel merk stond PFAS op het etiket. Op basis van analyse van ingrediënten in deze twee onderzoeken blijkt aanwezigheid van PFAS in zonnebrand een uitzondering.

Het aandeel van PFAS-ingrediënten in cosmetica is relatief klein, en dat geldt nog sterker voor zonnebrand. Door nieuw beleid zullen ook die laatste PFAS-bevattende producten over enkele jaren zijn verdwenen. De EU werkt al geruime tijd aan een verbod op PFAS in allerlei toepassingen verbiedt of sterk beperkt. Enkele landen, zoals Frankrijk, voeren per 1 januari 2026 al een totaalverbod in op PFAS in cosmetica.

Een naderend totaalverbod op gebruik van PFAS in 2026 of 2027 heeft nu al effect op herformulering van cosmetica. Ook door Nederlandse cosmeticafabrikanten wordt gewerkt aan vervanging van PFAS.

Volgens sommigen bevatten zonnecrèmes en -sprays het ‘forever chemical’ PFAS, maar dat blijkt een hoge uitzondering. Een aankomend EU-verbod zorgt er bovendien voor dat binnenkort PFAS helemaal niet meer mag worden gebruikt in cosmetica. De kans dat je zonnebrand koopt met PFAS is kortom klein, maar wie zeker wil zijn, kan de ingrediëntenlijst checken op een site als INCI-decoder.