Melk bepaalt hoe verkeerd koffie verkeerd is

Klimaatbelasting van een koffie verkeerd is gelijk aan 14 espresso.

Waar

Eind januari bracht het Algemeen Dagblad een tijdloos artikel over de klimaatbelasting van koffie. Volgens de krant heeft ‘koffie een grote impact op het milieu, maar je kunt de schade beperken’. De krant baseert zich onder meer op online informatie van Milieu Centraal met tips over milieubewuster koffie drinken.

Milieu Centraal schrijft daarover: ‘Wie koffie met melk drinkt, verhoogt zijn klimaatimpact flink. 1 kop koffie verkeerd heeft een 14 keer hogere klimaatbelasting dan een kopje espresso. Wie op het klimaat wil letten kan dus beter geen of weinig melk in zijn koffie doen, of kiezen voor plantaardige zuivelvervangers.’

Het artikel van AD is niet de eerste of de enige. Media schrijven vaker over de milieu-impact van dranken. Zo waarschuwt bijvoorbeeld RTL Nieuws dat je cappuccino beter kunt laten staan. Recenter maakte Libelle dezelfde 14 staat tot 1 vergelijking.

AD, Libelle en Milieu Centraal geven geen berekening bij hun beweringen. In een eerste mail verwijst Milieu Centraal naar onderzoek van van Blonk Consultants, de RIVM statline database Milieu-impact voedingsmiddelen en onderzoek van Quantis Canada. (2015).

Er ontbreekt alleen een belangrijk aanknopingspunt: het precieze sommetje hangt af van volumes en het soort koffie: filterzetting of espresso. Hoeveel melk gaat er eigenlijk in een koffie verkeerd? Sommigen zeggen: half filterkoffie, half melk. Anderen opteren voor een derde koffie, twee derde melk. Het is een taxonomische jungle, getuige deze uiteenzetting. Zonder meer grip op getallen blijft deze factcheck rekenkundig koffiedik kijken.

Hoe groot de klimaatimpact is van een liter filterkoffie of een cappuccino is wel te achterhalen. Je kunt die gegevens opzoeken in bijvoorbeeld de tabel van het RIVM, met de milieubelasting van tientallen voedingsmiddelen.

De tabel toon de uitkomst van levenscyclusanalyses (LCA). In de kolom ‘Global warming’ staat de broeikasgasemissie per kilo voedselproduct, uitgedrukt in kilo CO2 equivalenten (kg CO2eq). In die uitstoot worden naast CO2 ook andere broeikasgassen meegeteld, zoals methaan en lachgas.

In het geval van koffie is de uitstoot een optelsom van broeikasgasemissies tijdens de teelt, oogst, verwerking, transport, branden, malen, verpakken, distributie en bereiding. Vooral gebruik van kunstmest en eventueel vliegtuigtransport tellen stevig mee in de CO2 emissie.

De RIVM-tabel geeft de waarden van filterkoffie (295 gram CO2eq), cappuccino (1496 gram CO2eq) en halfvolle melk (2027 gram CO2eq). Dat zijn waarden per liter, dus wie een kopje cappuccino neemt à 150 milliliter komt uit op 224 gram CO2eq. Een gewoon kopje filterkoffie van 125 milliliter telt 37 gram CO2eq.

Helaas zegt de tabel niets over espresso of koffie verkeerd, maar die gegevens zijn wel te destilleren uit het rapport Milieuanalyse van dranken in Nederland van Blonk Consultants. Filterkoffie scoort in dat rapport per liter 273 gram CO2eq, en espresso 1035 gram CO2eq per liter. Wie een liter espresso maakt, gebruikt namelijk circa vier keer zoveel koffiebonen, becijferen de onderzoekers.

Dankzij Blonks klare koffie is het mogelijk om te rekenen aan de milieu-verhouding tussen koffie verkeerd en espresso.

Ten eerste de koffie verkeerd. We gebruiken daarvoor een gewone filterkoffie (125 milliliter) en evenveel halfvolle melk. Dat levert met cijfers uit de RIVM-tabel in totaal 290 gram CO2eq op voor een koffie verkeerd. Vervolgens de espresso: we rekenen daarvoor met 33 ml en komen zo uit op 34 gram CO2 equivalent.

Dan de slotsom: hoeveel espresso’s kun je drinken voordat je het broeikaseffect van een koffie verkeerd evenaart? Daarvoor delen we de klimaatimpact van koffie verkeerd door die van espresso. Zo komen we uit op (290 / 34) 8,5 espresso versus 1 koffie verkeerd. Dat is veertig procent lager dan de verhouding 14 espresso versus 1 verkeerd van Milieu Centraal.

We mailen onze rekensom naar Milieu Centraal; er volgt een uitgebreid antwoord.

Milieu Centraal rekent met andere getallen. ‘De koffiebranche gaf tijdens een maatschappelijke ronde/meelezing van een Milieu Centraal intern brondocument in 2019 aan dat de aanname van Blonk van 10 gram koffie per kopje hoog is. Meestal wordt er 6 of 7 gram koffie per kop (van 125 ml) gebruikt. Dit is het cijfer dat Milieu Centraal in haar berekeningen van de klimaatimpact van koffie aanhoudt.’

Wie rekent met 7 in plaats van 10 gram per kopje, komt uit op een lagere klimaatimpact van zwarte filterkoffie van 216 gram CO2eq/liter, tegen 273 gram CO2eq/liter bij Blonk.

Daarnaast schat Milieu Centraal het aantal grammen koffie in een kopje espresso ook wat lager in. ‘Over espresso gaf de koffiebranche destijds aan dat 7 gram een logischer hoeveelheid koffie is om mee te rekenen dan 8.8 gram. Dit geeft geen 1035 maar 910 gram CO2eq per liter, dus voor een espresso van 33 ml is dat 30 g CO2eq.’

Tot slot het melkvolume. Milieu Centraal rekent met een grote koffie verkeerd (375 milliliter, Nieuwscheckers rekent met 250 milliliter) met veel melk: 1/3 filterkoffie en 2/3 melk (waarin ook het energieverbruik voor het opwarmen van de melk is meegeteld). Per liter koffie verkeerd levert dat volgens de rekenmethode een klimaatimpact van 1089 g CO2eq. Een koffie verkeerd van 375 ml heeft daardoor een klimaatimpact van 408 g CO2eq.

Wie deze getallen op elkaar deelt komt uit op 13,6 (408/30). ‘Dus je kunt zo’n 14 espresso’s drinken voordat je de klimaatimpact van een koffie verkeerd (375 ml) hebt geëvenaard.’

Volgens Milieu Centraal is de klimaatbelasting van een koffie verkeerd veertien maal hoger dan een espresso. Nieuwscheckers komt uit op een 40 procent lagere schatting. Dat verschil is goed te verklaren. De koffie verkeerd van Milieu Centraal is 125 milliliter groter en er zit veel meer melk in. Vooral dat laatste tikt aan op de klimaatbalans, waardoor de vergelijking met espresso extra ongunstig uitpakt.