“Minder auto’s gekraakt door lokauto’s” is de kop van een artikel op de website van de Volkskrant op 8 november 2011. Ook de websites van de NOS, Powned en de Spits hebben het nieuwsbericht overgenomen, vaak met dezelfde bewoording. En ook de overheid zelf zegt het: het aantal autokraken in de provincie Utrecht is met maar liefst 40 procent afgenomen dankzij de lokauto’s. Nieuwscheckers vond dit een eigenaardig hoog percentage, vooral omdat er verder geen onderzoeksrapport of cijfers worden genoemd. De speurtocht naar de bron bleek er een met een flink aantal kastjes en muren.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
In het bericht worden het Verzekeringsbureau bestrijding Voertuigcriminaliteit (VbV), de politie Utrecht en het ministerie van Veiligheid en Justitie genoemd. Zij hebben samengewerkt met andere instanties in een pilotproject tegen autokraken. Daarbij heeft de politie Utrecht een aantal geprepareerde auto’s ingezet om inbrekers te pakken (filmpje). Omdat het project zo’n succes bleek, heeft het VbV tien nieuwe lokauto’s aan het ministerie geschonken om landelijk in te zetten. De VbV-website bevat ook een nieuwsbericht over de lokauto’s, maar het bureau zelf beschikt niet over een onderzoeksrapport. “Dat hebben we ongetwijfeld ingezien toen we het bericht schreven, maar we hebben hier geen cijfers liggen,” aldus een woordvoerster, die ons doorverwees naar de politie Utrecht.
Nuance
“Deze cijfers waren inderdaad aanwezig”, volgens Thomas Ailing van de politie Utrecht. Ze staan in het jaarverslag uit 2010. “Het percentage van 40 procent komt uit de cijfers van 2010 ten opzichte van 2002. Er zit echter wel een zekere nuance in de daling, het komt zeker niet alleen door de lokauto’s dat het aantal autokraken zo gedaald is.” Het persbericht, waar deze nuance dus niet in is aangebracht, komt volgens Ailing overigens niet vanuit de Politie Utrecht. Ook Jaap Oosterveer, de perswoordvoerder van de andere bron uit het bericht, staatssecretaris Fred Teeven, zegt dat de cijfers kloppen: “Ik heb ze zelf gecheckt bij een persvoorlichter van de Veiligheidsregio Utrecht. De VRU heeft tevens de pilot waarin de lokauto’s werden ingezet uitgevoerd. Ook de verzekeraars hebben volgens hem deze cijfers genoemd.” Op de vraag wie de betreffende persvoorlichter was, bleef Oosterveer ons het antwoord schuldig. Dat is zijn taak niet: als journalisten moeten we dat zelf maar uitzoeken. Na te hebben gebeld met het VRU kwamen wij erachter dat zij niks te maken hebben met het project en dat we de persvoorlichter daar dus niet zouden vinden.
Oosterveer noemde tijdens het telefoongesprek echter ook nog een andere bron: Utrechtse Heuvelrug. Volgens Hans van Schaik, communicatiemedewerker van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, kloppen de cijfers over autokraken. Alleen zijn het andere dan van het Ministerie en van de politie Utrecht. Van Schaik: “Het aantal autokraken in de regio Utrecht is in 2010 met 41 procent afgenomen ten opzichte van 2006. De bron hiervan is GIDS (het management-informatiesysteem van de politie). Het gaat hier overigens om aangiftecijfers en deze daling is zeker niet alleen een gevolg van het inzetten van deze auto’s.”
‘Eén op één overgenomen’
Waarom hebben nieuwsmedia deze cijfers overgenomen zonder ze te checken? Coen Brandhorst, internetjournalist bij de Volkskrant, zegt dat het nieuwsbericht één op één is overgenomen van het ANP: “Bij een bron als het ANP hebben wij nooit twijfels over de betrouwbaarheid van het bericht.” De schrijver van het ANP-bericht, John Hermse: “Deze cijfers hebben wij van de woordvoerder van staatssecretaris Fred Teeven van Veiligheid en Justitie, Jaap Oosterveer.” We bellen nogmaals met Oosterveer en vragen waarom er geen nuance is gemaakt en het daardoor nu lijkt dat het aantal autokraken alleen is gedaald dankzij de lokauto’s. “Die nuance is toen niet gemaakt, omdat de cijfers ook als dusdanig zijn doorgegeven aan ons voor de opmaak van het persbericht. Er is dus geen sprake van een bewuste keuze.”
Nieuwscheckers concludeert dat de lokauto’s een succesvol pr-middel zijn voor autoverzekeraars en misdaadbestrijders. Welke bijdrage ze precies leveren aan de daling van het aantal autokraken blijft de vraag.