Vorig jaar meldden enkele Amerikaanse sites dat NASA toegaf dat niet de mens maar de zon de oorzaak was van de huidige opwarming van de planeet. Deze bewering werd toen gedebunkt door drie factcheckservices. Toch plaatste een Nederlandse website deze maand een een-op-een vertaling van het oorspronkelijke bericht. Nieuwscheckers zet daarom nog eens uiteen waarom van de claim niets klopt.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
‘NASA geeft toe dat klimaatverandering natuurlijk is en veroorzaakt wordt door de zon’ en dat de mens dus ‘op geen enkele manier de planeet verwarmt of verkoelt’.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Op 8 augustus 2019 beweerde de Amerikaanse extreem-rechtse radiopersoonlijkheid Hal Turner het volgende: NASA zou hebben toegegeven dat de mens op geen enkele manier verantwoordelijk is voor klimaatverandering, maar enkel de natuur. De Amerikaanse website Natural News herhaalde die claim op 30 augustus 2019 in een artikel. Snopes en Climate Feedback postten in september factchecks van de bewering en AFP Fact Check in november. Alle drie de factcheckservices bestempelden de claim als ‘onwaar’: NASA heeft niet toegegeven dat klimaatverandering het gevolg is van alleen natuurlijke fenomenen, maar wijst ook en met name menselijke factoren aan.
Toch stak het verhaal deze maand opnieuw de kop op, nu op de Nederlandse extreemrechtse website Fenixx. Eerder ging ook de complotsite Nine for News met het bericht aan de haal, onder de kop ‘NASA: niet menselijke activiteit, maar zon drijvende kracht achter klimaatveranderingen‘. Fenixx heeft het oorspronkelijke bericht van Natural News letterlijk vertaald naar het Nederlands. De inhoud heeft de auteur onveranderd gelaten, wat leidt tot herhaling van reeds gedebunkte claims. Daarom besloot Nieuwscheckers nogmaals uit te werken waarom de bewering onwaar is.
Waarom is deze bewering onwaar?
De vier bronnen van de bewering beroepen zich op een theorie van geofysicus Milutin Milanković die NASA op 24 maart 2000 op haar website plaatste. Deze theorie houdt in het kort het volgende in.
De aarde draait op drie verschillende manieren rond de zon, die elk eens in de zoveel tijd iets veranderen: zogenaamde ‘omloopvariaties’, ook wel de ‘Milanković-cycli’ genoemd. Een van die variaties (excentriciteit) gaat bijvoorbeeld over de vorm waarin de aarde om de zon heen beweegt. Die verandert heel langzaam — eens in de circa 100.000 jaar — van cirkel- naar licht ovaalvormig en weer terug. Door dit soort periodieke veranderingen staan delen van de aarde soms iets dichter bij of juist verder af van de zon. Dit heeft invloed op het klimaat.
De conclusie van Turner, Natural News, Nine for News en Fenixx: door de Milanković-theorie op haar website te hebben geplaatst, geeft NASA toe dat klimaatverandering wordt veroorzaakt door de natuurlijke baan van de aarde om de zon en niet door de mens.
Dit is om twee redenen onwaar.
1 – Drogreden
Allereerst is het een drogreden om NASA’s erkenning van de Milanković-theorie gelijk te stellen aan ‘toegeven’ dat klimaatverandering natuurlijk is en dat menselijke factoren dus op geen enkele manier het klimaat beïnvloeden. NASA beweert dit nergens expliciet, en de theorie van Milanković sluit door de mens veroorzaakte effecten helemaal niet uit: de aarde kan heel goed klimaatverandering ondergaan door toedoen van de omloopvariaties, terwijl ook menselijke factoren invloed hebben op het klimaat. Dit laatste ontkent NASA geenszins; ook een impliciete bewering blijft dus uit.
Verder is NASA overduidelijk in haar antwoord op de vraag of de opwarming van de aarde veroorzaakt wordt door de zon: dat is niet het geval. De bewering dat volgens NASA ‘de grootste factor die het klimaat op aarde beïnvloedt de zon [is]’ in het artikel van Fenixx is dus onwaar.
2 – De mens veroorzaakt wel degelijk klimaatverandering
Mythes over klimaatverandering en wie of wat die veroorzaakt, zijn al meermaals ontkracht. Vorig jaar publiceerden bijvoorbeeld de Volkskrant, Trouw en het AD nuttige overzichten van welke beweringen feit en welke fictie zijn. Een van de meest genoemde conclusies: broeikasgassen – vooral CO2 – veroorzaken opwarming. Deze gassen worden inderdaad ook uitgestoten tijdens natuurlijke processen, maar de mens voegt hieraan flink toe met het gebruik van fossiele grondstoffen, de vee-industrie en de landbouwindustrie. En door die extra CO2 stijgt de temperatuur nu hoogstwaarschijnlijk sneller dan ooit.
Milanković-cycli duren minstens tienduizenden jaren. De komende 50.000 jaar bevindt de aarde zich in een interglaciale periode: als het ware tussen twee ijstijden in. Dit zou volgens de theorie van Milanković een tijdperk moeten zijn zonder aanzienlijke temperatuurschommelingen.
De afgelopen eeuw warmde de aarde echter circa tien keer sneller op dan normaal, en de tien warmste jaren in deze eeuw vonden allemaal plaats vanaf 1998 (negen daarvan zelfs vanaf 2005). Sinds de industrialisatie wordt de aarde dus exponentieel warmer. Kortom: de opwarming veroorzaakt door menselijke factoren gaat vele malen sneller dan die veroorzaakt door natuurlijke factoren als de Milanković-cycli.
Prof. dr. ir. Herman Russchenberg, geowetenschapper bij de TU Delft, legt het Nieuwscheckers als volgt uit. “De aarde krijgt zijn energie van de zon, maar straalt tegelijkertijd energie uit. Hoe warmer de aarde, hoe meer deze uitstraalt. De aarde streeft altijd naar een evenwicht tussen deze inkomende en uitgaande energie. Als de aarde om de een of andere reden minder energie kan uitstralen, zal de temperatuur ervan dus moeten toenemen om de extra energie te produceren die nodig is voor het herstel van de energiebalans. In deze fase verkeert de aarde nu.”
Russchenberg vervolgt: “Broeikasgassen laten zonlicht door. Een toename van deze gassen heeft dus nauwelijks invloed op de inkomende zonne-energie. Broeikasgassen absorberen echter wel de warmtestraling van de aarde. Dit warmt de aarde dus op. Zonder de menselijke uitstoot zou er een natuurlijk evenwicht zijn, maar dat evenwicht is verstoord door de uitstoot van de afgelopen 150 jaar. De Milanković-cycli hebben hier niets mee van doen. Ze zijn veel te langzaam om de huidige snelle verandering te kunnen verklaren: je hebt het natuurlijke broeikaseffect nodig om te verklaren hoe de temperatuur na de laatste ijstijd zoveel kon stijgen.”
Volgens dr. Frits Hilgen van de Universiteit Utrecht, expert op het gebied van veranderingen in de positie en stand van de aarde ten opzichte van de zon, is al in de jaren zeventig en tachtig aangetoond dat de Milanković-cycli niet verantwoordelijk zijn voor de huidige opwarming van de planeet. “De reden van die buitengewoon snelle opwarming is mijns inziens volkomen duidelijk: de onnatuurlijk snelle toename van het gehalte aan broeikasgassen in de atmosfeer door ons eigen toedoen. Het huidige CO2-gehalte ligt hierdoor veel hoger dan op welk tijdstip dan ook gedurende de laatste een tot twee miljoen jaar. En het verband tussen de globale temperatuur en het gehalte aan broeikasgassen vinden we in de geologische geschiedenis ook steeds terug, bijvoorbeeld tijdens de ijstijden.”
Fenixx en Nine for News laten in een reactie weten het niet eens te zijn met de bevindingen van Nieuwscheckers, maar leveren geen argumenten die relevant zijn voor de kern: NASA geeft niet toe dat de zon in plaats van de mens de huidige opwarming veroorzaakt.
Conclusie
De bewering dat NASA heeft toegegeven dat klimaatverandering enkel door natuurlijke factoren, zoals de zon, wordt veroorzaakt en niet door menselijke, is om twee redenen onwaar. Ten eerste heeft NASA dit nooit beweerd, expliciet noch impliciet. In tegendeel, NASA spreekt juist tegen dat de zon de oorzaak is van de huidige klimaatverandering. Ten tweede is de mens wel degelijk verantwoordelijk voor de versnelde opwarming van de aarde sinds de industriële revolutie. Daarom beschouwt Nieuwscheckers de bewering als onwaar.
