Wat is de belangrijkste reden om geld te lenen? De Telegraaf kopte in juli 2010 “Een lening is voor een auto”, terwijl het Financieel Magazine een maand later meldde dat de Nederlander zou lenen voor nieuwe meubels, bruin- of witgoed en voor vakantie. Op de voorpagina van Spits op 8 februari blijkt echter weer dat de Nederlander vooral zou lenen voor gezinsuitbreiding. Het nieuws is telkens weer anders, maar het komt uit dezelfde bron: die van kredietverstrekker Freo.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De eerste stap was het binnenstebuiten keren van de analyse van Freo. Hierin kregen wij hulp van interim programmamanager B.J.Weerkamp, die ons inzicht bood in de meest recente analyse van Freo, waaruit bleek Nederlanders het vaakst zouden lenen voor het gezin (en dat van alle Nederlanders Brabanders het minst lenen en Randstedelingen het meest). Weerkamp legde ons uit dat de analyse van Freo berust op een een steekproef van 3.500 Freo-klanten tussen de 20 en 70 jaar. Die gegevens zijn gecombineerd met gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Weerkamp: “Alle gegevens die wij nodig hadden van de klanten voor deze analyse waren al bekend. Wij weten namelijk vrij veel van onze klanten: hun echte leeftijd, adres, gezinsopbouw, lening en het leendoel. We zijn wettelijk verplicht te registeren waarom iemand leent.”
Gezinsuitbreiding
Deze analyse van Freo geeft ons weliswaar een duidelijk beeld van de regionale verdeling van het leengedrag, toch geeft het ons geen volledig inzicht in de vraag waarom iemand leent. Het antwoord van Weerkamp hierop is duidelijk: “Je moet gezinsuitbreiding breed zien. Bij gezinsuitbreiding is er bijvoorbeeld een grote auto nodig, maar ook nieuwe meubels.” Maar hij benadrukt dat Freo in zijn analyse en persbericht niet het woord gezinsuitbreiding gebruikt. Dit is eigenaaardig, want het woord gezinsuitbreiding komt wel voor in verschillende artikelen over deze analyse.
Ons vermoeden is dat Freo op basis van eigen gegevens (huwelijkse staat, gezinsopbouw, leeftijd, grote van de lening etc) heeft geprobeerd om een oorzakelijk verband aan te tonen. Freo vraagt namelijk niet aan klanten of zij lenen voor kinderen. Freo zegt het volgende over het leengedrag van gezinnen: “Het hebben van kinderen is een belangrijke bepalende factor voor het afsluiten van een lening.” Bij navraag benadrukt Freo dat lenen voor het gezin niet het leendoel op zich is, maar slechts een achterliggende factor. Het is dus niet vreemd dat de betreffende kranten schrijven over gezinsuitbreiding. Freo refereert in het persbericht aan Milco Wijckmans, directeur Consumer Finance van de Lage Landen (het moederbedrijf van Freo), die het volgende zegt: “Zodra mensen kinderen krijgen schiet de uitgave omhoog. Voor een grotere woning stijgen de woninglasten. Kinderopvang is duur en zodra het kroos opgroeit, krijg je te maken met schoolgeld, hogere kosten voor vervoer en een rijbewijs. Zeker geen frivole zaken, maar het kost wel veel geld. Dat zie je terug in het leengedrag.”
Opvallend is dat het Nibud-onderzoek ‘Lenen: lust of last’ het gezin niet vermeldt als leendoel. Volgens het Nibud lenen mensen voor producten (auto, tv, koelkast e.d), voor een reparatie, voor het aflossen van andere leningen, voor dagelijkse betalingen (zoals boodschappen), voor de studie en om andere redenen. Het Nibud merkt wel op dat gezinnen met kinderen vaker lenen dan gezinnen zonder kinderen, maar dat wil niet zeggen dat die gezinnen lenen omdat ze kinderen hebben.
Spits
Freo creëert publiciteit door regelmatig leuke leennieuwtjes te verspreiden: Nederlanders lenen voor een auto, Brabanders lenen het minst, oktober is de populairste leenmaand, en (een week voor de deadline van de belastingaangifte): duizenden Nederlanders lenen voor de fiscus. Die berichten worden vooral opgepikt door Metro, Spits en sites met financieel nieuws. Als Nieuwscheckers belt, herinnert een Spitsredacteur zich dat het bericht van 8 februari is overgenomen van het ANP en dat het niet gecheckt is: “Als er geen naam van een journalist bij het artikel staat, is het nieuwsbericht direct afgeleid van een persbericht, meestal van het ANP.” Navraag bij het ANP leert ons echter dat het persbericht niet via het ANP is verstrekt. Spits heeft het persbericht naar alle waarschijnlijkheid via de mail ontvangen en aangepast gepubliceerd. Het ANP heeft namelijk de regel geen commercieel nieuws door te geven.