Nederland “slaat Europees een modderfiguur” als het gaat om CO2-uitstoot, beweert oud-Europarlementariër voor de PvdA Alman Metten in een opiniestuk in de Volkskrant. Hoewel er zeker nog ruimte voor verbetering is, is de positie van Nederland op de ‘uitstootladder’ lang niet zo rampzalig als Metten schetst.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering: In de EU heeft Nederland na Luxemburg de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking, en de Nederlandse CO2-reductie vanaf 1990 is de laagste.
Oordeel: Onwaar
Bron van de bewering
In het opiniestuk onder de kop ‘Investeren in een gezonder Nederland is echt belangrijker dan de overheidsschuld terugdringen’ (de Volkskrant, 8 mei) stelt Metten dat de Nederlandse regering haar spaaroverschot moet investeren in onder andere milieumaatregelen. Immers: “Wie denkt dat Nederland daarin al voorop loopt heeft het mis.” Hij legt uit:
“Bij de CO2-uitstoot slaan we Europees een modderfiguur: na Luxemburg hebben we de hoogste uitstoot per hoofd van de bevolking, en de Nederlandse CO2-reductie vanaf 1990 is de laagste van Europa.”
Tegen Nieuwscheckers zegt Metten dat hij zich baseert op een artikel van Olof van der Gaag in Trouw (23 augustus 2018). Daarin staat:
“Nederland heeft na Luxemburg de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking: 11,5 ton per jaar, waar het Europese gemiddelde 8,4 is. De Nederlandse CO2-reductie vanaf 1990 is het laagst van Europa. Nederland scoorde -12 procent waar Europa gemiddeld tot -24 procent.”
Deze cijfers zijn afkomstig van het Europees Milieu Agentschap (EEA). De cijfers in het artikel van Van der Gaag behelzen de uitstoot van alle broeikasgassen (dus niet enkel CO2, maar ook bijvoorbeeld methaan , lachgas en fluorkoolwaterstoffen), zonder de zogenoemde LULUCF-uitstoot en zonder indirecte CO2. Om verwarring te voorkomen worden in de onderstaande grafieken dezelfde cijfers gebruikt.
Zesde plaats voor Nederland
Luxemburg staat onbetwist bovenaan de Europese ladder wat betreft de broeikasuitstoot per inwoner, laten cijfers van de EEA zien. Nederland stootte in 2016 inderdaad 11,5 ton per hoofd van de bevolking uit, waar het Europees gemiddelde op 8,4 ton ligt. Nederland komt hiermee echter niet op de tweede, maar op de zesde plaats terecht. Ook als het gaat om louter CO2 staat Nederland op de zesde plaats.
Het is merkwaardig dat Van der Gaag concludeert dat Nederland na Luxemburg de hoogste broeikasuitstoot heeft van Europa, als uit de door hem gebruikte cijfers duidelijk blijkt dat Esten (met 14,9 ton per capita), IJslanders (13,9 ton), Ieren (12,9 ton) en Tsjechen (12,3 ton) grotere vervuilers zijn.
Hoe komt het dat de Europese top-5 aan zoveel uitstoot komt? Wouter Peters, hoogleraar Koolstofkringloop Atmosferische Samenstelling aan de Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen Universiteit, legt uit:
“Luxemburg heeft hoge emissies per capita, omdat het land veel brandstof verkoopt aan auto- en vrachtverkeer dat door het land rijdt. Deze emissies tellen mee, ondanks dat de burgers zelf niet al deze brandstof binnen de landsgrenzen gebruiken.
In Estland wordt veel schalie-olie gebruikt. Dit is een vuile (maar goedkope) brandstof met een hoge uitstoot.
IJsland heeft hoge emissies omdat er veel goederen geïmporteerd moeten worden, en er veel productie is van aluminium en elektroden. Dit laatste doen ze juist omdat hun eigen energie-opwekking is relatief schoon is.
Ierland heeft, net als Nederland, een intense veehouderij en agrarische sector met veel gebruik van stikstof.
En waarom Tsjechië zo hoog staat is me onduidelijk, maar het zou wel eens kunnen komen door de economische ontwikkelingen van de afgelopen 20 jaar.
Weinig reductie, maar geen toename
In 2016 stootte Nederland (bijna) 12 procent minder broeikasgassen uit dan in 1990. De gemiddelde emissiereductie in Europa was 24 procent voor dezelfde tijdsperiode. Als het om louter CO2 gaat, is er in Nederland sprake van een toename, terwijl het gemiddelde van de EU een reductie van 22 procent bedraagt.
Hoewel Nederland het bovengemiddeld slecht doet, zijn er wel elf landen waarvan de broeikasreductie nóg lager was of de uitstoot zelfs is toegenomen. Zeven landen hebben een nog grotere toename van CO2-uitstoot dan Nederland.
Van der Gaag, wiens Trouw-artikel Metten als bron aanhaalt, heeft zodoende onterecht beweerd dat Nederland sinds 1990 de laagste CO2-reductie van Europa heeft.
In zeven landen is de uitstoot van broeikasgassen tussen 1990 en 2016 zelfs relatief toegenomen. Hoogleraar Peters legt uit waar dat aan ligt: “Sommige landen, bijvoorbeeld Noorwegen, hadden al lage uitstoot en dan is verdere reductie lastig, zeker als de economie groeit. Andere landen hebben een flinke economische groei doorgemaakt en dat gaat lastig samen met emissie reducties. Denk aan Ierland.”
Over Cyprus en Malta zegt hij: “Deze landen hebben relatief veel scheepvaart en schepen onder hun vlag. Het transport groeit nog steeds.” In Portugal, Spanje en Griekenland is de flinke economische groei de oorzaak van de lage emissie-reductie. De groei ging gepaard met verhoogd energieverbruik door industrie. “Die industrie is weliswaar iets schoner geworden, maar niet genoeg om de emissies te laten dalen,” concludeert Peters.
Waarom doet Nederland het niet zo best?
Nederland bungelt weliswaar niet helemaal onderaan de ladder van grootste vervuilers, maar heel hoopvol stemmen de bovenstaande grafieken niet. De uitstoot per inwoner is bovengemiddeld hoog, de emissiereductie laag. Als we kijken naar de uitstoot van louter CO2 (zonder andere broeikasgassen) is de uitstoot tussen 1990 en 2016 zelfs met bijna 2% gegroeid en laat Nederland slechts zeven landen achter zich. Peters legt uit waar het mis is gegaan:
“Ten eerste had Nederland in 1990 al een aantal maatregelen genomen die andere landen pas later namen. Denk aan filters en katalysatoren in de industrie, en maatregelen om CH₄ en N₂O emissies te beperken in de landbouw. Zo was onze uitstoot in 1990 al relatief laag en waren de makkelijkste reductie-maatregelen niet meer beschikbaar.
Daarna hebben we jarenlang moeite gehad om een langetermijnkoers te bepalen: er wordt altijd gepolderd tussen de belangen van de landbouw, de industrie, de automobilist en de economie. Geen enkel kabinet heeft daarin visie of daadkracht getoond. Daardoor is er veel minder bereikt in buurlanden zoals Duitsland.
In plaats van een transitie naar meer hernieuwbare energie zoals in de Scandinavische landen, zijn wij ten slotte afhankelijk gebleven van olie, kolen en aardgas, waarvan de laatste (nota bene de schoonste) nu ook nog eens sneller uitgefaseerd moest worden sinds de Groningen-crisis.”
“Nederland slaat in Europa inderdaad een modderfiguur, als het gaat om CO2-uitstoot en -reductie”, vindt Peters, die het eens is met de strekking van Mettens claim in diens Volkskrant-opiniestuk.
Feitelijk kloppen Mettens claims echter niet: Nederland heeft niet – na Luxemburg – de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking en evenmin boekt Nederland de minste voortgang bij de CO2-reductie.
Olof van der Gaag, die voor Trouw het stuk schreef waaraan Metten zijn cijfers ontleende, heeft verkeerde conclusies getrokken uit de beschikbare data. In een reactie geeft hij toe:
“De CO2-vergelijking ging om de omringende landen (conform het plaatje in mijn artikel) en het Europese gemiddelde. Er had dus moeten staan: Nederland scoort (fors) slechter dan het Europese gemiddelde en dan de omringende landen, met uitzondering van Luxemburg ten aanzien van de uitstoot per hoofd van de bevolking. Mijn centrale stelling in het artikel was dat Nederland niet bezorgd hoeft te zijn dat we voorop lopen, en dat we juist achterblijven. Die stelling verandert hierdoor niet.”
Conclusie
De beweringen van oud-Europarlementslid Alman Metten (PvdA) dat Nederland na Luxemburg de hoogste CO2-uitstoot per capita heeft en dat de Nederlandse CO2-reductie de laagste van Europa is, zijn beide feitelijk onjuist. Wij beoordelen de bewering daarom als onwaar.
Wil je geen enkele factcheck van ons missen? En wil je op de hoogte blijven van nieuws en onderzoek naar nepnieuws, desinformatie en factchecken? Meld je dan aan voor de wekelijkse nieuwsbrief van Nieuwscheckers.