Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
De Oekraïense president Zelensky maakt met het Azovbataljon plannen om soortgelijke misdaden als in Boetjsa te plegen.
Oordeel
Onwaar.
Bron van de bewering
Onder andere in deze tweet werd de video gedeeld. Deze tweet is inmiddels verwijderd. Volgens de tweet zou Zelensky uit zijn op provocaties om zo Europa een oorlog met Rusland in te trekken. Daarbij zou het voorval in Boetsja dienen als voorbeeld. De soldaten met wie hij de aanval bespreekt zouden leden van het Azovbataljon zijn. De suggestie wordt gewekt dat Oekraïne verantwoordelijk was voor de gedode burgers in Boetsja. De video is voorzien van ondertiteling in cyrillisch schrift. Het verhaal dat Zelensky met het Azovbataljon dergelijke plannen zou maken, gaat in ieder geval al sinds april rond op sociale media.
Waarom is dit onwaar?
Uit onderzoek van The New York Times bleek eerder al dat de burgerdoden in Boetsja zijn gevallen tijdens de Russische bezetting en dus voordat Oekraïense troepen Boetsja heroverden. Dit kon de krant bevestigen aan de hand van satellietbeelden die overeenkwamen met andere videobeelden uit Boetsja waarop de burgerslachtoffers waren vastgelegd. Wat is er dan wel te zien op deze video? Met een reverse image search met zoekmachine Yandex komen we een nieuwsartikel van het Oekraïense online medium Dialog tegen.
Het nieuwsartikel dateert van 27 oktober 2019. Zelensky was toen op bezoek in Zolote, een stadje in Loehansk. Het Oekraïnse televisieprogramma Televiziyna Sluzhba Novyn van het kanaal 1+1 publiceerde een video van 24 minuten van het bezoek op YouTube. Zelensky postte de video op zijn YouTube kanaal en Facebook pagina.
De beelden uit de video in de tweet komen overeen met die van Zelenskys socialemediakanalen, van minuut 2:30 tot 3:20. Als we de frames met ondertiteling uit de video van de tweet door Google Lens halen, wordt duidelijk dat het hier gaat om Bulgaarse ondertiteling. Met Google Lens kunnen we de ondertiteling ook direct laten vertalen. Hieruit blijkt waar de claim van de tweet vandaan komt. Volgens de Bulgaarse tekst zou Zelensky hier zeggen dat als ze in de nacht zouden schieten, niemand erachter zou komen dat ze mensen hadden doodgeschoten, net zoals in Boetsja. Volgens de ondertiteling vraagt een soldaat nog wat er gebeurt als ze betrapt zouden worden, waarop Zelensky hem verzekert dat er niets fout kan gaan.
Om te achterhalen wat er van de ondertiteling klopt, hebben we de video aan een Oekraïense tolk voorgelegd. Uit de vertaling van de tolk blijkt dat Zelensky naar de frontlinie wil, om een indruk te krijgen van het gevecht tussen Oekraïense troepen en pro-Russische separatisten. De naam Boetsja wordt niet genoemd. Een van de soldaten merkt op dat het beter zou zijn om in de ochtend te gaan. Zelensky antwoord daarop dat hij juist ’s nachts wil gaan omdat de separatisten vooral dan schieten op de Oekraïense troepen. Een woord dat Zelensky wel zegt, en wat enigszins als Boetsja klinkt, is vnochi, wat zich vertaalt als ‘s nachts. De Bulgaarse onderiteling klopt dus niet. Er wordt hier niet gesproken over het uitvoeren van beschietingen op burgers. Ook Boetsja wordt niet genoemd.
Ook AFP heeft een factcheck gepubliceerd over deze video. Daaruit blijkt dat de video in eerste instantie is gemaakt door een Bulgaarse online show die bij wijze van experiment wilde zien hoe een nepvideo als deze zich zou verspreiden. Dit vertellen zij in deze video.
Wat betreft dat het hier zou gaan om leden van het Azovbataljon, daar is geen indicatie voor te vinden in de video. Het wolfsangel embleem dat Azov hanteert is niet te vinden in de video uit de tweet en ook niet in de langere video’s van Zelenskys sociale mediakanalen.
Conclusie
Zelensky is in de video zover te achterhalen niet met leden van het Azovbataljon aan het dineren. Ook noemt hij de plaats Boetsja niet, laat staan dat hij rept over plannen om burgers te doden zoals de Russen in Boetsja deden. De video komt oorspronkelijk uit oktober 2019 en behelst een bezoek van Zelensky aan het stadje Zolote in Loehansk.
