Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Er komen overal nieuwe D66-burgemeesters.
Oordeel
Onwaar.
Bron van de bewering
Op maandag 5 juni werd D66-politicus Marijke van Beukering beëdigd als nieuwe burgemeester van de gemeente Nieuwegein. Collega Sjors Fröhlich, partijloos burgemeester van buurgemeente Vijfheerenlanden, heet haar op Twitter welkom en wenst haar succes.
De bekende sportcommentator Jack van Gelder, met ruim 176 duizend volgers op Twitter, retweet (gearchiveerde versie) de tweet van Fröhlich met als reactie: “Overal nieuwe D66 burgemeesters. Zeer vreemd.”
De tweet van Van Gelder is 785 duizend keer bekeken, werd 339 keer geretweet en kreeg ruim 1600 likes.
Waarom is dit onwaar?
Er zijn drie redenen waarom Jack van Gelder met zijn opmerking over nieuwe D66-burgemeesters de plank misslaat. Ten eerste bepaalt de gemeenteraad wie de nieuwe burgemeester van de eigen gemeente wordt. Ten tweede zijn er helemaal niet zoveel D66-burgemeesters. Ten derde is het aantal nieuwe burgemeesters van D66-huize heel bescheiden.
Benoeming van burgemeesters
De tweet van Jack van Gelder klinkt alsof van hogerhand wordt beslist van welke partij burgemeesters worden aangesteld. Maar zo werkt het niet, want de gemeenteraad bepaalt in feite wie burgemeester wordt.
Als een gemeente een nieuwe burgemeester zoekt, stelt de gemeenteraad een vacaturetekst op, waarin staat aan welke voorwaarden de kandidaten moeten voldoen. Aan de hand daarvan selecteert de Commissaris van de Koning uit alle sollicitaties geschikte kandidaten.
Daarna vormen een aantal gemeenteraadsleden de selectiecommissie, die gesprekken voert met de kandidaten. De commissie stelt een advies op en legt dat voor aan de gemeenteraad, die uiteindelijk beslist welke kandidaat de voorkeur heeft. De minister van Binnenlandse Zaken draagt de kandidaat voor benoeming voor bij de Koning en volgt vrijwel altijd het voorstel van de gemeenteraad. De Kroon benoemt de burgemeester bij Koninklijk Besluit.
Meer details over de benoemingsprocedure van burgemeesters is te vinden op de website van het Nederlands Genootschap van Burgemeesters.
Het aantal D66-burgemeesters
Op Politiekeambtsdragers.nl (gearchiveerde versie) van het ministerie van Binnenlandse Zaken staat het aantal burgemeesters per partij genoemd, in mei 2023. Voor D66 zijn het er 21, van de in totaal 314. Daarmee bezetten D66-burgemeesters 7% van de burgemeestersposten in Nederlandse gemeenten.
Dat is niet bijzonder veel, als je bedenkt dat de partij in 2021 bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen 15% van de stemmen kreeg en bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 9%.
VVD, CDA en PvdA leveren elk een stuk meer burgemeesters.
Niet veel nieuwe D66-burgemeesters
Maar Van Gelder beweert dat er momenteel overal nieuwe D66-burgemeesters komen. Over hoeveel burgemeesters hebben we het dan? En zijn dat er meer dan burgemeesters van andere politieke partijen?
Op Wikipedia is een overzicht te vinden van alle burgemeesters in Nederland en de datum waarop ze zijn aangetreden. Omdat Van Gelder het heeft over nieuwe D66-burgemeesters, bekijken we de burgemeesters die in 2023 zijn aangesteld. Dat zijn er volgens het Genootschap van Burgemeesters 30. Op Wikipedia vinden we er 32. Dat verschil zit hem er waarschijnlijk in dat er 2 burgemeesters zijn die in 2023 ook al weer zijn teruggetreden, omdat ze waarnemend burgemeester waren. Een ervan is van D66 (gemeente Bunschoten), de ander is van CDA (gemeente Alblasserdam). We tellen ze allebei mee.
In onderstaande tabel zijn in chronologische volgorde de burgemeesters opgesomd die in 2023 zijn benoemd.
Als we kijken naar de partijen van de nieuw aangetreden burgemeesters, dan zien we dat VVD aan kop gaat met 8 van de 32, ofwel een kwart van de nieuwe burgemeesters is van VVD-huize. Daarna volgt CDA met 7. Van D66 waren het er 4. Dat er overal nieuwe D66-burgemeesters komen is dus klinkklare onzin.
Ja, in juni waren van de 6 nieuwe burgemeesters, er 2 van D66. Maar dat zijn er toch echt te weinig om te kunnen spreken van ‘overal’.
Conclusie
De bewering van Jack van Gelder dat overal nieuwe D66-burgemeesters komen, is feitelijk onjuist. Het aantal nieuwe burgemeesters van andere partijen, namelijk VVD, CDA en PvdA, is groter.
