Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
“De recessie nu. Niet alleen voor de Nederlandse burger een harde werkelijkheid, maar nu ook voor huisdieren. Asielen zitten overvol en de dieren zelf worden steeds slechter verzorgd. Dierartsen en de Dierenbescherming luiden de noodklok. Ze hebben onderzoek gedaan en daaruit blijkt dat veel mensen door gebrek aan geld hun dier niet langer de nodige zorg kunnen geven.” Zo luidde de aankondiging van de reportage ‘Dieren slachtoffer recessie’ van Netwerk op 4 maart.
Het onderzoek
Een belangrijke bron voor de reportage was een nog ongepubliceerd onderzoek dat de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit van Utrecht heeft uitgevoerd in opdracht van de Dierenbescherming en de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde (KNMvD).
Het onderzoek onder mensen met een bijstandsuitkering komt tot de conclusie dat circa 200.000 huisdieren jaarlijks niet de medische zorg krijgen die ze zouden moeten krijgen, doordat hun baasje het niet kan betalen. Zestig procent van de minima zegt hun dieren noodzakelijke behandeling te moeten onthouden en van de baasjes die hun dieren hebben afgestaan aan het asiel, noemt 27 procent te hoge kosten van de dierenarts als reden.
Echt heel boos
Maar komt dat door de economische recessie? En luidde de Dierenbescherming daarom de noodklok?
Niels Doorland, persvoorlichter van de Dierenbescherming, laat weten dat de Dierenbescherming niet aan de bel heeft getrokken: “In de uitzending leek het alsof de Dierenbescherming alarm sloeg naar aanleiding van die onderzoeksresultaten, maar het onderzoek ging helemaal niet over de economische crisis. Dan zit Netwerk er toch een beetje naast.”
Het onderzoek dat Netwerk aanhaalde staat los staat van de gevolgen die de economische recessie mogelijk teweeg zou kunnen hebben voor huisdieren. Het onderzoek is namelijk uitgevoerd in de maanden mei, juni, juli en augustus van 2008. Hoewel in Amerika al sprake was van economische teruggang, was dat in Nederland nog nauwelijks het geval.
Nynke Endenburg van de Utrechtse faculteit Diergeneeskunde en leider van het onderzoek, voegt hieraan toe: ‘De economische recessie wordt in het rapport niet eens genoemd. Ik heb geen idee op basis waarvan Netwerk dat verband heeft gelegd. Ik was echt heel boos toen ik de uitzending zag!”
Netwerk wekte verder de suggestie dat er sprake was van een verandering, door te vertellen “dat veel mensen door gebrek aan geld hun dier niet langer de nodige zorg kunnen geven.” Die uitspraak is niet te onderbouwen, omdat er geen ontwikkeling is onderzocht. De Dierenbescherming en de KNMvD hebben het onderzoek laten uitvoeren, omdat er nog geen duidelijke cijfers waren over de zorg voor huisdieren door mensen met een bijstandsuitkering. Het onderzoek zegt dus niet of die zorg meer of minder is geworden.
Jeroen Illy, eindredacteur van Netwerk, vindt niet dat het onderzoek in het programma te veel wordt gekoppeld aan de economische recessie. Wel denkt hij dat het informerende tekstje op de website van Netwerk eventueel zo geïnterpreteerd zou kunnen worden. “Formeel klopt het natuurlijk wat je zegt”, geeft hij toe over de webtekst, “maar dan verzandt je in een semantische discussie.”
Meningen van dierenartsen
Dat huisdieren het slachtoffer zouden zijn van de recessie, kwam dus niet naar voren uit het rapport dat Netwerk noemde in de reportage, maar – zo blijkt na een gesprek met Illy – ook niet uit andere cijfers. Illy: “Het zijn de dierenartsen die in het programma spreken, die dat constateren.” Maar hoe betrouwbaar zijn die uitspraken van dierenartsen?
Om dat te checken bel ik lukraak met een aantal dierenartsen. Mevrouw De Zwart van Dierenartspraktijk Tuinwijk in Utrecht vertelt: “Ik merk er altijd wel wat van als mensen niet genoeg geld hebben en daardoor minder voor hun dier kunnen doen, maar dat is iets wat altijd speelt, en niet speciaal nu. Het is na de feestdagen trouwens altijd een beruchte tijd.”
Ook Dierenpraktijk Hillegersberg (Rotterdam) merkt niets van de crisis, maar in Dierenartspraktijk Alkmaar-Noord merkt assistente Daniëlle Bing wel dat mensen minder te besteden hebben. “Je merkt dat het soms wel wat minder druk is dan normaal gesproken. Dat is echt duidelijk sinds de crisis.”
Het blijkt dus niet erg moeilijk te zijn om aan verschillende meningen van dierenartsen te komen. Kortom, geen sterk bewijs om conclusies op te baseren.
Dierenopvang Rijnmond
Ook kwam Henk Beugeling van het Dierenopvang Rijnmond te Rotterdam aan het woord. De voice-over vertelde: “Het dierenasiel merkt de laatste maanden een flinke stijging van het aantal dieren. Bovendien komen ze steeds vaker ondervoed binnen. Reden: de kredietcrisis.” Beugeling zei dat er de laatste tijd meer dieren worden binnengebracht omdat de eigenaren geen geld meer hadden voor het onderhoud.
Als ik hem bel, heeft hij echter geen cijfers voor me: “Het is niet gebruikelijk die aan derden te verstrekken”, maar hij benadrukt wel dat er meer dieren binnenkomen. Maar vervolgens erkent hij dat een schommeling in aantallen niet zo bijzonder is. “In sommige maanden is het aantal binnenkomende dieren aanzienlijk, in andere neemt het weer af. De stijging die in de eerste twee maanden van dit jaar plaatsvindt, is geen bijzondere stijging ten opzichte van vorige jaren, maar aangezien nu ook de laatste drie maanden van 2008 al druk waren, merk je wel dat er iets mis is.”
En hoe zit het met andere asielen in Nederland? Bij Dierenopvang Amsterdam is er geen merkbare stijging, weet medewerkster Marion Agema te vertellen. “Er is wel een plotselinge opvallende toename van honden, maar dat soort ‘heuveltjes’ zijn er vaker”, zegt ze. “Ik zie geen relatie met de crisis.”
Voedselbank voor dieren
Ook kwam Jack de Jongh van Stichting Pup in Nood aan het woord. Hij is onlangs een voedselbank voor dieren begonnen in Amsterdam. “Omdat Jack de laatste tijd zoveel uitgehongerde huisdieren tegenkomt”, zo vertelt de Netwerk-voice-over.
Echter, het googlen van de termen ‘voedselbank+dieren’ levert een serie nieuwsberichten op, daterend van begin maart, waarin staat dat de Amsterdamse voedselbank voor dieren overschotten heeft. “De Amsterdamse voedselbank voor dieren komt een maand na de oprichting niet van zijn voer af”, schrijft bijvoorbeeld het Parool. Er waren slechts vier baasjes op het gratis dierenvoer afgekomen. “Die berichten kwamen pas na onze uitzending aan het licht”, verdedigt Illy zich.
Jeroen Illy van Netwerk erkent dat er geen keiharde cijfers zijn, maar hij vindt dat ook geen probleem: “We hebben bepaalde dingen gesignaleerd en we zien daar een trend in. Op basis daarvan doen we verslag. Keiharde cijfers hoeven in dit geval helemaal niet. Je kunt toch moeilijk alle dierenasiels van Nederland opbellen?”
Overigens heeft FHJ-Factcheck van de Fontys Hogeschool Journalistiek in Tilburg al in januari een vergelijkbaar onderzoek uitgevoerd. Dat was naar aanleiding van een bericht uit de Metro van 20 januari over honden en katten die zouden lijden onder de crisis. Dat verhaal bleek uit de lucht gegrepen.
