Het Nieuwe Werken levert de samenleving 2 miljard euro op, berichtten verschillende nieuws-media begin november. Maar het onderzoek waarop deze voorspelling is gebaseerd, is gestoeld op ‘aannames’ en ‘interviews met experts’. Nieuwscheckers wil weten waarom media die nuances al snel weglaten. De opdrachtgever van het onderzoek, Natuur & Milieu, heeft naar eigen zeggen niet aangestuurd op deze positieve interpretatie van de feiten. “Wij waren er ook verbaasd over hoe makkelijk sommige media hierover schreven en aannames en resultaten door elkaar haalden.”
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Het Nieuwe Werken is flex: de werknemer bepaalt zelf wanneer en waar hij werkt, dus ook vanuit huis. Als in 2015 20 procent van de beroepsbevolking dat één dag per week zou doen, levert dit de samenleving een winst op van twee miljard. Deze cijfers, uit een onderzoek door PricewaterhouseCoopers, werden door veel kranten en websites in de schijnwerpers gezet. Een effectieve mediastunt van opdrachtgever Natuur & Milieu? Nu.nl, BN DeStem, RTL Z, BNR en De Telegraaf namen in hun koppen allemaal het statement over dat Het Nieuwe Werken – vergeet de hoofdletters niet – miljarden oplevert. Sommige houden wat afstand met aanhalingstekens of het woord ‘kan’. Terecht: het onderzoek zelf is namelijk veel voorzichtiger in zijn voorspellingen.
‘Broddelwerk’
Toen het nieuws over de meevaller van 2 miljard verscheen, dook Tweakers.net-redacteur Joost Schellevis er direct bovenop. Tweakers.net zelf besloot er niet over te schrijven, maar Schellevis ging in zijn eigen tijd alsnog achter het onderzoek aan. Hierbij ontving hij een interessante reactie van Natuur & Milieu. Over de stijgende productiviteitscijfers die Het Nieuwe Werken belooft, zegt de opdrachtgever: “Het is een aanname op basis van literatuur en interviews.” Het ging om ‘toekomstscenario’s’, om ‘we zijn uitgegaan van’ en om ‘een aanname achter deze schatting’. Meer dan een verkennend rapport kun je het onderzoek dus niet noemen, al oordeelde Schellevis wat harder: ‘Broddelwerk.’
Nieuwscheckers besloot daarom zelf onderzoek te doen naar dit ‘broddelwerk’. Onderzoeksbureau PricewaterhouseCoopers meent geen inhoudelijke toelichting te kunnen geven en verwijst door naar opdrachtgever Natuur & Milieu. Natuur & Milieus Willem Wiskerke stond ons vervolgens wel te woord: “Ik ben wat verbaasd dat PwC jullie vragen niet beantwoordt. Het is in principe hun onderzoek en hun rapport.”
Wiskerke beaamt daarnaast dat het onderzoek niet zo concreet is als media suggereren: “Onze boodschap was: Het Nieuwe Werken kán miljarden opleveren. ‘Verondersteld dat…’ De studie is bedoeld als verkenning, om een orde van grootte aan te geven.” Hij voegt toe: “Wij waren er ook verbaasd over hoe makkelijk sommige media hierover schreven en aannames en resultaten door elkaar halen.”
Niet meer doen
Nalatigheid van de media, is dus de conclusie van Natuur & Milieu. Wij besloten daarom polshoogte te nemen bij enkele nieuwsbronnen die met keiharde feiten kopten. De Telegraaf (‘Het Nieuwe Werken scheelt miljarden’) wil niet gecheckt worden: “Jullie hoeven ons niet meer te bellen. Oké? Want daar hebben we geen tijd voor. Dus niet meer doen.”
Wybo Algra (economieredactie Trouw) heeft minder moeite met het beantwoorden van onze vragen. ‘Vaker thuiswerken levert samenleving twee miljard op’, was de stevige titel van het artikel. Volgens Algra heeft de verantwoordelijke redacteur wel degelijk het rapport gelezen en was zij zich bewust van de grote hoeveelheid aannames. Maar, erkent hij: “Het was beter geweest de kop tussen enkele aanhalingstekentjes te zetten, om duidelijker te maken dat het hier geen harde wiskunde betreft maar slechts een verwachting.”
BN DeStem (‘Flexwerken scheelt 2 miljard’) staat ons ook te woord en stuurt ons door naar de centrale redactie van Wegener, alwaar we worden verwezen naar persbureau GPD. 
Hier blijkt Ap van den Berg de auteur te zijn en krijgen we inzicht in zijn oorspronkelijke artikel. Wat blijkt: hoewel zijn bericht inhoudelijk nauwelijks verschilt van wat uiteindelijk in BN DeStem belandde, is zijn titel wel degelijk genuanceerder: ‘Meer flexwerken scheelt twee miljard euro’. Méér flexwerken. Tussen aanhalingstekens. Na het GPD-artikel is het pas misgegaan.
“Ik kan het wel begrijpen”
Ook andere kranten die bij de GPD aangesloten zijn, blijken de woorden van Van den Berg zónder nuance te hebben overgenomen. Neem bijvoorbeeld De Stentor (‘Het nieuwe werken scheelt miljarden’), het Brabants Dagblad en het Noordhollands Dagblad (‘Flexwerken scheelt twee miljard euro’). Ook opvallend is de Provinciale Zeeuwse Courant met ‘RAPPORT: Verdubbeling aantal ‘Nieuwe Werkers’ levert zeker 2 miljard euro op – Flexwerken lucratief’.
GPD-redacteur van den Berg: “Ik heb het onderzoeksrapport inderdaad gelezen en daardoor voor de aanhalingstekens in de titel gekozen. Wat verdere redacties zoals die van De Stentor en BN DeStem er later mee doen, daar heb ik geen invloed op. Toch kan ik het vanuit hun positie wel begrijpen. Redacties hebben steeds minder mankracht en mogelijkheden om echt veel tijd in een stuk als dit te steken.”