‘Abortus breng toekomstige baby’s in gevaar‘, kopt het AD op 16 september op zijn website. Naast de missende ’t’ in de kop valt dit bericht op om zijn inhoud. Het stuk is gebaseerd op een Canadees onderzoek naar de gevolgen van abortussen op latere zwangerschappen. In het bericht staat dat de onderzoekers voorzichtig willen zijn met het interpreteren van de resultaten. Die voorzichtigheid staat in contrast tot de stelligheid van de kop van het bericht. Een stelligheid die ook de geciteerde antiabortusorganisatie niet slecht uitkomt.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Niet alleen het AD publiceert over het onderzoek. Het nieuws haalt ook het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad, beide kranten met een christelijke inslag. Naar aanleiding van de berichten stelt PvdA-kamerlid Chantal Gill’ard op 21 september vragen aan de staatssecretaris van Volksgezondheid. Gill’ard vermoedt dat deze ‘ongenuanceerde berichtgeving’ onnodige angst veroorzaakt voor een abortusbehandeling. Heeft Gill’ard gelijk en is de berichtgeving ongenuanceerd?
Op zoek naar de bron
De berichten uit de drie kranten komen inhoudelijk erg overeen. De citaten zijn vrijwel identiek. Het bericht lijkt gebaseerd te zijn op een bron. Het Nederlands Dagblad noemt ‘persbureau EDP’. ‘EDP’ duikt ook op in het AD. Is EDP een persbureau en de bron van deze berichten? Na enig zoeken blijkt EDP de Belgische freelance journaliste Elke De Pourcq te zijn. Op de website van het Belgische ‘Het Laatste Nieuws’ staat een stuk van haar hand, ditmaal inclusief ’t’ in de kop: ‘Abortus brengt toekomstige baby’s in gevaar‘. De Pourcq laat per email weten dat haar voornaamste bron een artikel is van The Daily Mail. Ook het citaat van de Britse antiabortusorganisatie komt uit dat verhaal. Zelf heeft De Pourcq niemand gesproken: “Iedereen die ik citeer, staat in het oorspronkelijke bericht”. Daarnaast heeft de Vlaamse journaliste informatie overgenomen uit een stuk op de website van The Guardian .
Knippen en plakken
Hebben de kranten het bericht overgenomen van De Pourcq of hebben ze zelf ook nog enige nieuwsgaring gedaan? Wim van Hengel, wetenschapsredacteur bij het Reformatorisch Dagblad, draait er niet omheen: “Een kort bericht als dit stel ik samen uit de primaire bron, dus de samenvatting van het onderzoek waar ik naar verwijs, en wat er verder over in de media verschenen is”. Hij erkent zijn slordigheid in het niet noemen van alle bronnen en geeft aan dit normaal wel te doen.
Ook het Nederlands Dagblad knutselde het stuk in elkaar door te knippen en te plakken. Deze krant vermeldt wel bronnen bij zijn citaten. Zo zou de antiabortusorganisatie het een en ander verklaard hebben tegenover persbureau EDP. Zoals eerder bleek is Elke De Pourcq geen persbureau en heeft zij niemand gesproken. Op de vraag hoe de journalist van het Nederlands Dagblad, Albert Heller, aan deze foute bron komt, antwoordt hij: “Dat heb ik ergens van overgenomen, stom dat ik dat niet gecheckt heb”. Voor de bron van de citaten van de onderzoeker verwijst hij in eerste instantie naar een podcast. Maar hoe kan het dan dat zijn citaten deels letterlijk overeenkomen met die in het bericht van De Pourcq, dat een dag eerder verscheen? Volgens Heller is hij het nieuws via, via op het spoor gekomen: “Misschien heb ik toch andere berichten gebruikt bij het schrijven van mijn stuk”.
Het AD was niet bereikbaar voor commentaar.
Geen abonnement
Terug naar het onderzoek. Hebben de journalisten dat eigenlijk wel zelf ingezien? Beide kranten geven aan dat ze alleen de samenvatting hebben gelezen om de percentages te controleren. “Het tijdschrift waarin dit artikel is gepubliceerd, is heel specialistisch. Wij hebben daarop geen abonnement”, aldus het Reformatorisch Dagblad. Het had de wetenschapsredacteur niet veel moeite gekost om uit te vinden dat dit tijdschrift zonder abonnement toegankelijk is. Het onderzoek is gewoon gratis te downloaden.
De percentages die in het onderzoek worden genoemd, komen overeen met die in de verschillende krantenberichten. Maar de wetenschappelijke conclusies rechtvaardigen niet de strekking van de verschillende berichten. De uitspraak dat abortus ’toekomstige baby’s in gevaar brengt’ volgt niet zo stellig uit het wetenschappelijke artikel. Ironische genoeg is de bezorgdheid die de onderzoekers uitspreken in de genoemde podcast, werkelijkheid geworden: In de berichtgeving gebruikt een antiabortusorganisatie het onderzoek om haar gelijk te halen, zonder recht te doen aan de wetenschappelijke nuances.
Christelijke belangen
Waarom hebben het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad het bericht in deze vorm geplaatst? Heeft de christelijke achtergrond van de kranten daarmee iets te maken? Het lijkt er wel op. “Het is een wetenschappelijke bevinding die behoorlijk relevant is. Wij willen dit onze lezers graag melden”, laat het Reformatorisch Dagblad weten. Heller van het ND is nog explicieter: “Abortus heeft vaak onze aandacht. Mogelijke negatieve berichtgeving over abortus is van belang voor onze lezers.”
