‘Medicijnen voor Parkinson, diabetes en kanker niet meer verkrijgbaar.’ Dat schrijft de webredactie van RTL Nieuws op 13 maart 2014. Lopen bepaalde patiëntengroepen echt gevaar? Minister Schippers van Volksgezondheid liet onderzoek doen naar de verontrustende berichten en kondigde in een brief aan de Tweede Kamer maatregelen aan. Het geneesmiddelentekort blijkt veel minder ernstig dan berichten als die van RTL doen geloven.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
RTL Nieuws verwees naar een eerder artikel van het AD waarin cijfers onder de loep zijn genomen van apothekersorganisatie KNMP Farmanco, de apothekersorganisatie die tekorten registreert. Het AD waarschuwde voor een ‘gevaarlijk tekort aan medicijnen in Nederland’. Een record aantal geneesmiddelen was het afgelopen jaar niet meer beschikbaar en steeds meer medicijngebruikers moeten op zoek naar een vaak duurder alternatief. RTL schrijft dat in ruim twee procent van de gevallen helemaal geen vervangend middel beschikbaar is. Dit zou een groot risico opleveren voor bepaalde patiëntengroepen. Het zou gaan om medicijnen tegen kanker, Parkinson en diabetes.
Rapport
De verontrustende berichten over het medicijntekort baarden minister Schippers van Volksgezondheid ernstige zorgen. Zij heeft onlangs onderzoek laten doen en een rapport uit laten brengen door Berenschot over de gevolgen van het tekort. Het rapport werd op 18 september aangeboden aan de Kamer. “We trekken geen specifieke conclusies voor bepaalde geneesmiddelen, maar concluderen dat voor de meeste tekorten de impact voor patiënten beperkt blijft tot ongemak”, aldus Berenschots managing consultant Annette de Boer. Bij specifieke kwetsbare patiëntengroepen zouden de tekorten wel kunnen leiden tot gezondheidsschade. Maar de impact van de meeste geneesmiddelentekorten blijft beperkt voor de patiënt. Dit komt onder meer door de inspanningen van farmaceutische zorgverleners om tekorten op te lossen. Ook Joost de Metz, stafadviseur van het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik, beaamt dit.
Situatie minder dreigend
KNMP Farmanco stelt dat één procent van de apotheekbezoekers naar huis gestuurd wordt zonder medicijn. Dit komt niet overeen met de ‘ruim twee procent’ die RTL Nieuws noemde. Overstappen op een alternatief geneesmiddel kan volgens RTL gevaar opleveren voor de patiënten: medicijngebruikers kunnen in de war raken en de medicijnen niet of juist dubbel innemen. Volgens Doeriene Postma, onderzoeker bij KNMP Farmanco, die de tekorten wel een probleem vindt, is de situatie toch minder dreigend dan de media doen geloven: “De kranten willen altijd mooie koppen, maar het niet verkrijgbaar zijn van geneesmiddelen staat los van levensbedreigende situaties.”
Geneesmiddelen verdwijnen niet zomaar
Een geneesmiddel wordt niet zo snel van de markt gehaald. Dat blijkt al uit het artikel van het AD waar RTL Nieuws zich op baseert. Problemen met medicijntekorten worden bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen gemeld. Het CBG maakt dan een inschatting van het probleem en inventariseert of er alternatieven zijn. Hierbij wordt waar nodig samengewerkt met IGZ en internationale registratieautoriteiten. Als de volksgezondheid in het geding komt, kan het CBG altijd een moreel beroep doen op de fabrikant en aandringen op voortzetting van de productie. Ook volgens Nefarma, een brancheorganisatie van farmaceuten, stopt een fabrikant niet zomaar. Er moeten altijd voldoende alternatieven aanwezig zijn.
Loos alarm
Ondanks al deze maatregelen komt het heel zelden toch voor dat er geen alternatief medicijn beschikbaar is. Of en in welke mate geneesmiddelentekorten leiden tot gezondheidsschade is onbekend. Bovendien stelt Farmanco dat het begrip ‘schade’ bij medicijngebruikers moeilijk te definiëren is en ook moeilijk in te schatten. Op welke patiëntengroepen het medicijntekort effect heeft is ook onduidelijk, het is namelijk niet bekend om welke medicijnen het precies gaat. Kortom, RTL Nieuws jaagt lezers onnodig angst aan door te melden dat het gaat om medicijnen tegen kanker, Parkinson en diabetes.
RTL Nieuws heeft niet gereageerd op vragen van Nieuwscheckers.