Dat sommige mensen reizen met het openbaar vervoer ‘s avonds vaak minder prettig vinden dan overdag, is een gegeven. Maar als we het artikel Reizigers bang in het donker uit De Telegraaf van 12 oktober moeten geloven, is het gevoel van onveiligheid voor maar liefst één op de drie reizigers in de Randstad reden om het openbaar vervoer te mijden. Bron: een onderzoek in opdracht van beveiligingsbedrijf Securitas. Is één op de drie reizigers niet erg veel? Speurend naar de herkomst van dit bericht ontdekte Nieuwscheckers dat niet alleen dit gegeven twijfelachtig was.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Het heeft Nieuwscheckers nogal wat moeite gekost om überhaupt gegevens omtrent het onderzoek te verkrijgen. Na contact opgenomen te hebben met Marcel Reith, Product Manager Public Transport bij Securitas, en met onderzoeksbureau Multiscope komen we niet veel verder wat het onderzoeksrapport betreft. Reith, die in De Telegraaf zegt “geschrokken” te zijn van de uitkomsten, vertelt Nieuwscheckers niet meer dan een powerpointpresentatie over de onderzoeksresultaten in zijn bezit te hebben. Vervolgens zegt Multiscope geen gegevens van haar klanten vrij te geven en raadt aan bij de opdrachtgever te rade te gaan. Dit blijkt niet Securitas te zijn, maar PR-bureau LVB Networks, bekend van een factcheck van onze collega’s uit Tilburg.
Gevraagd naar het onderzoeksrapport, laat een medewerker van LVB Networks weten hier achteraan te gaan en ons het een en ander aan informatie te mailen. Hierop krijgen we enkele screenshots uit de powerpointpresentatie die Reith van Securitas ons eerder toestuurde, niet geheel toevallig enkel onderzoeksresultaten die direct terug te vinden zijn in het persbericht dat Securitas publiceerde. Gevraagd om meer informatie of een compleet onderzoeksrapport, meldt LVB Networks dat “de details rondom het onderzoek niet worden vrijgegeven”. Nieuwscheckers zal dus wat de onderzoeksresultaten betreft met de Powerpointpresentatie genoegen moeten nemen.
Bang in de Randstad
Multiscope voerde het onderzoek voor Securitas uit in mei 2011. Het veldwerk vond plaats van 6 tot en met 9 mei en in totaal deden van het 951 mensen tellende panel 511 geschikte mensen mee aan de online enquête. Dat klinkt vertrouwenwekkend, maar de belangrijkste bewering in het persbericht van Securitas, zo blijkt uit de Powerpoint met onderzoeksresultaten, berust op een sterk staaltje goochelen met resultaatcijfers. Meldt zowel het persbericht als De Telegraaf dat één op de drie reizigers in de Randstad het OV mijdt, in de Powerpoint staat dat de volgende vraag aan de leden van het panel is gesteld: Zijn er steden of regio’s in Nederland zijn waar u (liever) niet met het openbaar vervoer reist omdat u zich daar niet veilig voelt?
Inderdaad beantwoordt 32 procent van de geënquêteerden deze vraag met ‘ja’ . Maar of degenen die met ‘ja’ antwoordden uit de Randstad komen of niet, of ze er überhaupt wel eens komen en of ze er helemaal niet reizen of ‘liever niet reizen’ uit angst, blijft daarmee onbeantwoord. De stelling dat één op de drie reizigers in de Randstad het OV mijdt, geeft dus een vertekend beeld van de onderzoeksresultaten.
Evenmin wordt duidelijk of dit om reizen in het donker gaat of om reizen in het algemeen. Er staat niet expliciet vermeld dat de vraag betrekking heeft op reizen in het donker. De bewering in het Telegraafbericht dat één op de drie reizigers perrons en stations in het donker vermijdt, is dan ook onjuist. Hiervan is geen sprake in zowel het persbericht van Securitas als in de Powerpointpresentatie. Het blijft daarom maar de vraag of reizigers zich door meer verlichting op stations, zoals Marcel Reith van Securitas in het Telegraafartikel voorstelt, veiliger zullen voelen.
Van 1 op de 3 naar 3 procent
Overigens blijkt uit de Powerpointpresentatie dat de geënquêteerden ook een aantal vragen over hun veiligheidsgevoel is gesteld die niet in het persbericht zijn verwerkt. Uit die vragen bleek dat slechts 3 procent van de ondervraagden zich onveilig voelt in het OV. Dit klinkt opmerkelijk naast de eerdere bewering over één op de drie reizigers die het OV in de Randstad mijdt, maar sluit juist wel aan bij de informatie die NS-woordvoerder Nienke Kooistra ons desgevraagd geeft over het veiligheidsgevoel van reizigers: “Elk kwartaal voeren we een enquête uit onder onze reizigers, die onder meer over de sociale veiligheid gaat. De laatste resultaten daarvan wezen uit dat 80 procent van onze klanten de veiligheid op stations en in de trein met een rapportcijfer van 7 of hoger waardeert. Daarin is de afgelopen jaren een geleidelijke stijging waar te nemen.”
Ook Chris Vonk van reizigersorganisatie Rover, die zich in het Telegraafartikel al sceptisch toonde, geeft in een reactie aan dat de veiligheidsmaatregelen in het OV de laatste jaren alleen maar zijn toegenomen: “Er is meer cameratoezicht gekomen op stations, de metropoortjes zijn dichtgegaan voor niet-reizigers en er worden meer conducteurs en veiligheidsteams ingezet.”
Telegraaf-journalist Gijsbert Termaat, die het bericht schreef over reizigers die bang zijn in het donker, zei niet in het bezit te zijn van het onderzoeksrapport, noch van de powerpointpresentatie die Nieuwscheckers bestudeerde. Hij baseerde zich op het persbericht van Securitas. Toen Nieuwscheckers hem later vroeg om commentaar op de vertekende cijfers, heeft Termaat niet meer gereageerd.
Vragen die bij gebrek aan transparantie over het onderzoek overblijven, zijn: waar komen die bange reizigers in de Randstad nu eigenlijk vandaan, en belangrijker: welke vragen zijn nog meer gesteld in het onderzoek maar niet verwerkt in het persbericht? Hoe dan ook is dit een mooi voorbeeld van hoe tijdens het traject van onderzoek naar persbericht de feiten op een zijspoor kunnen belanden.