Daar is hij dan, de buitenlandse, op Nederland gerichte, heimelijke beïnvloedingscampagne waar minister Ollongren sinds 2017 naar zocht. Niet vanuit Rusland, maar vanuit Indonesië. De boodschappen die er in duizenden berichten worden ingehamerd: de provincie West-Papoea is een onlosmakelijk deel van Indonesië. De Speciale Autonomiewet van 2001 voorziet voldoende in het verlangen naar zelfbestuur. Deze speciale autonomie (Indonesisch: otonomi khusus, afgekort otsus) is een weldaad voor alle inwoners. Wie anders beweert, heult met terroristen.
Vaste doelwitten van de campagne zijn activistenleider Benny Wenda en mensenrechtenadvocate Veronica Koman, die beide in ballingschap leven, in Engeland en Australië.
Ironisch genoeg waarschuwen de fake accounts zelf vaak tegen fake nieuws, zoals in de karikatuur van mensenrechtenactiviste Koman hieronder.
300.000 dollar voor Facebookadvertenties
Begin september 2019 onthulde Bellingcat al het bestaan van een pro-Indonesisch, anti-activistisch netwerk van nepaccounts op Twitter, Facebook, Instagram en YouTube. Een maand later voegde Bellingcat daar aan toe dat Facebook 69 profielen had verwijderd, 42 pagina’s en 34 Instagramaccounts. Twitter verwijderde in april nog eens 795 fake accounts.
In deze eerdere campagne is zwaar geïnvesteerd: posts op Facebook zijn als advertentie gepromoot met 300.000 dollar. Een aantal – Engelstalige – advertenties was ook bestemd voor Nederlandse Facebookgebruikers. De operatie bleek gerund te worden door het communicatiebedrijf InsightID uit Jakarta.
Op de Facebookpagina’s die de afgelopen maanden actief waren, vonden we – op een paar probeersels na – geen serieuze investeringen in advertenties. Ook kunnen we deze nieuwe golf van Indonesische propaganda met valse accounts (nog) niet verbinden met echte personen of instanties. We kunnen wel hun modus operandi in kaart brengen.
Leger van nepaccounts op Twitter, Facebook, Instagram en Youtube
De fake accounts zijn, vaak onder dezelfde namen en met dezelfde profielfoto’s, actief op Twitter, Facebook, Instagram en Youtube. Op Facebook zijn ook zestien pagina’s te vinden, alle aangemaakt op vier dagen in november 2019, die dezelfde boodschappen en plaatjes verspreiden.
In totaal gaat het om bijna 450 verdachte accounts, waarvan het merendeel overduidelijk fake is: valse profielfoto’s, onvindbare of duidelijk verzonnen namen (Caldwell Blossom, Eidelweis Evalina). Of vreemde combinaties van naam, taal en interesse: een hele groep supporters van de Indonesische overheid met Engelse namen (Mike Gibson, Ryan Holmes, Amy Grey…), die allemaal in het Nederlands twitteren.
Een andere aanwijzing voor georganiseerd bedrog is dat veel accounts zijn aangemaakt op dezelfde dagen. Zo startten maar liefst 36 van de verdachte Indonesischtalige Twitteraccounts op 7 en 8 augustus van dit jaar. Tien van de meer dan vijftig Nederlandstalige Twitteraccounts zijn aangemaakt op 14 juni. De meeste Facebook- en Instagramaccounts zijn vrienden met elkaar.
Ze verschillen ook van authentieke accounts doordat hun enige bezigheid bestaat uit het posten van berichten die de Indonesische overheid steunen in haar strijd tegen de Papoea-onafhankelijkheidsbeweging. Ze doen dat gecoördineerd, vaak zo strak getimed dat automatisering aannemelijk is.
Kunstmatige gezichten
De profielen gebruiken behalve gestolen foto’s van bestaande personen een nieuw middel om als echte mensen over te komen: bedrieglijk echte ‘synthetische’ gezichten, gegenereerd door een computerprogramma. De acht profielfoto’s hieronder zijn allemaal van mensen die nooit hebben bestaan. Zo vonden we er een stuk of veertig. Meer hierover in een ander artikel, Innovatie in Trollenland.
Gering bereik
Hoewel de duizenden berichten in vier talen, de honderden video’s en afbeeldingen, en het aansturen van de accounts op vier platforms een aanzienlijke hoeveelheid arbeidskracht vergen, is het bereik waarschijnlijk klein. De meeste Twitteraccounts hebben een klein aantal volgers. De Facebookpagina’s doen knullige pogingen om een Nederlands publiek te bereiken door posts te voorzien van Nederlandse plaatsnamen als hashtags, zoals in de volgende waarschuwing tegen nepnieuws.
Reacties van de platforms
Hoewel ze gewaarschuwd hadden moeten zijn door de onthullingen van Bellingcat een jaar geleden, faalden Twitter en Facebook in de detectie van een nieuwe heimelijke beïnvloedingscampagne die met honderden fake accounts de Indonesische overheid heeft gesteund door de Papoea-activisten aan te vallen.
Geconfronteerd met onze bevindingen heeft Twitter vanaf 6 november ongeveer 130 accounts geschrapt en een tiental tijdelijk geschorst – hun tweets zijn nog zichtbaar, maar pas na de mededeling dat Twitter het account verdacht vindt.
Op Twitter zijn echter door te zoeken op hashtags als #freewestpapua en steekwoorden als special autonomy nog volop verdachte accounts te vinden. Sterker nog: de twee dagen nadat Twitter enkele tientallen accounts verwijderde, werden fluks 25 nieuwe aangemaakt. Veel creativiteit staken de trollen er niet in: ontmoet @Kelvin282828228, @Cherly282828228 en @Sheil282828228, alle drie geboren op 7 en 8 november.
Verantwoording
Een lijst van de verdachte accounts is hier te vinden. Ze zijn opgespoord met behulp van de monitoring tools Tweetdeck en Crowdtangle. Een groot aantal is duidelijk volledig fake, zo blijkt uit synthetische of gestolen profielfoto’s, niet bestaande namen, identieke aanmaakdata en onmenselijk strak gesynchroniseerd gedrag. Het is niet uitgesloten dat enkele accounts van echte personen zijn, maar ook deze lijken uitsluitend te bestaan om propaganda tegen de activisten op West-Papoea te verspreiden.
Op 10 november om 21:30 zendt Nieuwsuur een reportage uit over deze campagne. Cijfers die daarin genoemd worden kunnen iets lager zijn dan in dit artikel en de bijhorende spreadsheet, omdat het onderzoek tot het moment van publicatie is doorgegaan.
Met dank aan Rudy Bouma (Nieuwsuur), Fabio Votta (Universiteit van Amsterdam) en Sezer Karaoglu (Universiteit van Amsterdam en 3Duniversum).
