Volgens Derk Jan Eppink, Europees lijsttrekker voor Forum voor Democratie, bereiken minder migranten Europa én zijn er minder verdrinkingen op de Middellandse Zee dankzij de nieuwe rechts-populistische Italiaanse regering. De werkelijkheid is genuanceerder.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Het aantal bootvluchtelingen dat naar Italië komt en het aantal vluchtelingen dat verdrinkt op de Middellandse Zee, is door het beleid van de huidige Italiaanse regering afgenomen.
Oordeel: Deels onwaar
Bron van de bewering
In het Nieuwsuur-lijsttrekkersdebat van 13 mei deed Derk Jan Eppink, Europees lijsttrekker voor Forum voor Democratie, deze bewering. Hij herhaalde deze in een debat bij BNR op 16 mei.
Eppink zei bij Nieuwsuur:
“Ik geloof dat Italië de juiste beslissing heeft genomen. Italië heeft gezegd: de deur gaat op slot. Het aantal mensen dat kwam is verminderd. Het aantal mensen dat verdronk is verminderd. De mensenhandelaren hebben geen werk meer, dat is erg goed. De heer Salvini heeft een begin gemaakt dat we voor de rest ook in Europa moeten zien. Dat zou het gemeenschappelijk Europees beleid moeten zijn.”
Waarom is dit deels onwaar?
Matteo Salvini is sinds 1 juni 2018 minister van Binnenlandse Zaken van Italië. Hij is het voornaamste gezicht geworden van de rechts-populistische regering die wordt gedragen door de Vijfsterrenbeweging en de Lega, en een voorbeeld voor veel andere Europese partijen die een vuist maken tegen migratie. Salvini wil dat partijen als de PVV, de Oostenrijkse FPÖ en het Hongaarse Fidesz na de Europese verkiezingen één rechts-nationalistische fractie in het Europees Parlement vormen.
Salvini kreeg het afgelopen jaar veel media-aandacht omdat hij boten van organisaties die vluchtelingen op zee redden, de toegang weigerde tot havens in Italië. In januari zwierf de Sea-Watch 3, die onder Nederlandse vlag vaart, daardoor tien dagen op zee met 47 migranten aan boord. Afgelopen week presenteerde de minister – volgens zijn tegenstanders als campagnestunt – een voorstel om het redden van vluchtelingen op zee te bestraffen met een boete tot 5.500 euro per geredde persoon.
Volgens Eppink is het aan het beleid van minister Salvini te danken dat er sprake is van een daling van het aantal bootvluchtelingen dat naar Italië komt en het aantal vluchtelingen dat verdrinkt op de Middellandse Zee.
Aantal bootvluchtelingen daalt sinds 2017
In de eerste vijf maanden van 2019 kwamen volgens VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR in Italië 1120 migranten aan. Dat zijn er bijna tien keer minder dan in dezelfde periode in 2018 (10.616), en ruim veertig keer minder dan in de eerste vijf maanden van 2017 (48.018). De vluchtelingen die wél in Italië aankomen, komen vaker uit Noord-Afrikaanse landen als Tunesië en Algerije en minder vaak uit bijvoorbeeld Eritrea of Mali dan in eerdere jaren.
Zoals in bovenstaande grafiek is te zien, begon de daling van het aantal migranten dat Italië bereikt al onder de vorige regering. Dit blijkt ook uit een factcheck van het Italiaanse Agi.it. In 2017 sloot de vorige minister van Binnenlandse Zaken, sociaal-democraat Marco Minniti, een deal met Libische facties om migranten uit landen ten zuiden van de Sahara tegen te houden. De EU ondersteunt en traint samen met Italië de kustwacht van Libië om boten op zee te onderscheppen en terug te halen. Sindsdien is het aantal migranten dat Europa weet te halen sterk gedaald. Althans het aantal officiële oversteken: het aantal ‘phantom crossings’ met niet-detecteerbare boten neemt vermoedelijk toe.
Mensenrechtenorganisaties hebben scherpe kritiek op de afspraken die Italië en Europa met Libië maakten. De Libische kustwacht onderschept ook boten in internationale wateren om die terug te halen naar Libië. Migranten worden volgens Human Rights Watch vervolgens onder ‘inhumane’ omstandigheden opgesloten in detentiecentra. Vrijwel alle vrouwen en een aanzienlijk deel van de mannen worden gedurende hun verblijf in Libië seksueel misbruikt, stelt de Women’s Refugee Commission.
Minder verdrinkingen
Ruim vijftienduizend mensen zijn sinds 2013 gestorven of vermist geraakt tijdens een overtocht over de Middellandse Zee in de omgeving van Italië, volgens cijfers van UNHCR. In de eerste vijf maanden van dit jaar waren dat er 314, tegenover 372 in de eerste vijf maanden van 2018 (en 1387 in 2017). Het officiële dodental daalde in een jaar dus met zo’n vijftien procent.
Omdat het aantal migranten veel sterker is gedaald, betekent dit echter dat de kans te verdrinken bij de overtocht een stuk hoger is geworden. Over heel 2017 was de kans daarop 2,3 procent, en in 2018 5,3 procent. In 2019 haalde maar liefst 22 procent van de migranten de overkant niet.
Het dalend aantal bootvluchtelingen, het dalend aantal verdrinkingen en vermissingen, en de stijgende kans op verdrinking en vermissing is goed te zien in onderstaande, interactieve grafiek.
De stijging valt samen met het afschalen van de Europese militaire aanwezigheid op zee en het ontmoedigen en verbieden van reddingsoperaties door NGO’s. Sinds 1 april doet de EU geen reddingsacties meer, alleen nog verkenningen met vliegtuigen en trainingen voor de Libiërs. Op de centrale Middellandse Zee is nog maar één NGO-reddingsschip actief: de Sea-Watch 3. Het schip lag in april een maand aan de ketting op last van de Nederlandse overheid, en werd deze week onmiddellijk weer geconfisqueerd door de Italiaanse overheid na het aan land brengen van 47 drenkelingen.
Minister Salvini stelt op zijn Facebook-pagina dat juist de aanwezigheid van NGO’s op zee, zorgt voor meer afvaarten vanuit Libië en dus voor doden op de Middellandse Zee. In Nederland stelt ook onder andere de VVD dat het bestaan van reddingsschepen leidt tot meer bootjes met migranten. Een analyse van twee Oxford-wetenschappers uit 2017 suggereert dat een dergelijke samenhang er niet is.
Conclusie
Het klopt dat het aantal geregistreerde migranten dat Italië bereikt flink is gedaald. Ook klopt het dat het aantal migranten dat is verdronken of vermist in de Middellandse Zee in absolute aantallen is gedaald. De kans om te overlijden tijdens een overtocht is tussen 2017 en 2019 echter vertienvoudigd.
Die dalingen van het aantal migranten dat Italië bereikt én het aantal dat op de Middelandse Zee verdrinkt zijn echter ingezet in 2017, dus vóór het aantreden van de huidige regering in juni 2018. De dalingen worden vooral veroorzaakt door afspraken van de vorige regering van Italië en de EU met Libië die in 2017 zijn gemaakt. De strategie van de huidige minister Salvini is daarbij dus niet doorslaggevend, al draagt die mogelijk wel bij aan de verdere daling sinds 2018.
We beoordelen de uitspraak van Eppink als deels onwaar.
Wil je geen enkele factcheck van ons missen? En wil je op de hoogte blijven van nieuws en onderzoek naar nepnieuws, desinformatie en factchecken? Meld je dan aan voor de wekelijkse nieuwsbrief van Nieuwscheckers.
