Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Op 2 maart postte een Twitter-account onderstaande tweet, waarna deze 47 keer werd geretweet. De tweet heeft Nieuwscheckers met behulp van de HALT-methode gecontroleerd. Lees hier ons artikel over HALT.
Hieronder lopen we de vier HALT-stappen door om de bewering in het bericht te checken.
1: HO!
Dit bericht kan emoties opwekken: de beelden zijn vrij afschrikwekkend door de witte pakken van de ambulanceverpleegkundigen, vooral in de context van het zich verspreidende coronavirus. Daarom stoppen we en passen we de HALT-vaardigheden toe om het bericht te checken.
2: ANALYSEER DE BRON
- Skill: Zweven
Eerst zweven we over de auteur, in dit geval een account met de naam Corona Nederland – Live updates. In de profielafbeelding staat CN Nieuws.
Corona Nederland/CN Nieuws biedt zich aan als internationale nieuwsdienst rond het coronavirus. In de bio staan een WhatsApp-nummer voor tips en een bitcoin-code vermeld voor volgers die geld willen overmaken naar de auteur. Over die auteur wordt verder niets vermeld: is deze een journalist? Een individu of een organisatie? Ook is geen blauw verificatievinkje zichtbaar achter de naam. De bio wekt niet veel vertrouwen.
Als we op de profielfoto klikken, zien we dat Corona Nederland zo’n 3,5 duizend volgers heeft. Voor Twitter-standaarden is dat niet extreem veel, maar het account is pas in februari 2020 opgezet — een week tot maximaal een maand geleden. Ook hier wordt gevraagd om geld, nu via een PayPal-account. Het feit dat PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher het account volgt, zouden gebruikers (ten onrechte) kunnen opvatten als reden de bron te vertrouwen.
Omdat Corona Nederland/CN Nieuws en de auteur onbekend en niet geverifieerd zijn, blijft onduidelijk of we het account als bron kunnen vertrouwen. Daarom passen we de volgende skill toe.
- Skill: Gebruik Wikipedia
Bij de tweet staan twee namen: Corona Nederland en CN Nieuws. Van beide zoeken we op of er een Wikipedia-pagina van bestaat. Tip: bevat de naam of titel van een bron algemene woorden (zoals in dit geval ‘corona’ en ‘Nederland’)? Zet deze dan tussen dubbele aanhalingstekens tijdens de zoekopdracht. Zo laat Google enkel resultaten zien waarin de woorden in die exacte volgorde terugkomen.
Van CN Nieuws en Corona Nederland bestaan geen Wikipedia-pagina’s. Dit kan een teken zijn dat de bron niet betrouwbaar is.
3: LOKALISEER BETERE BERICHTGEVING
- Skill: Nieuws zoeken en vergelijken
Om betere of originele bronnen te vinden die hetzelfde beweren, moeten we de bewering van de tweet opzoeken. Dat is in dit geval ‘Ambulancepersoneel in witte pakken vervoert patiënt’.
Deze zoekopdracht geeft inderdaad een aantal vergelijkbare resultaten, onder andere op de website van het AD. Anders dan Corona Nederland is dit een bron die we herkennen en waarvan we weten dat die over het algemeen betrouwbaar is. Deel dus liever de informatie van die bron, dan van een onbekende bron als Corona Nederland. In stap 4 gaan we verder in op de inhoud van het AD-bericht.
- Skill: Op afbeelding zoeken
De foto’s uit de Twitter-post van Corona Nederland kun je opzoeken. Klik met de rechtermuisknop op de foto, selecteer ‘Afbeeldingslink kopiëren’ en plak de url in Google Afbeeldingen.
Hierna kun je de datum aanpassen door op ‘Tools’ te klikken. Dat is handig wanneer je wilt bekijken of de foto al eerder is gebruikt en dus niet in dit recente nieuwsbericht thuishoort. In dit geval bleek dat niet zo te zijn; de foto lijkt, ook volgens andere bronnen, echt afgelopen week pas genomen.
4: TRACEER ORIGINELE CONTEXT
- Skill: Controleer de datum
De datum van het bericht is 2 maart 2020. Ook de artikelen van onder andere het AD zijn rond die datum gepubliceerd. Het bericht is dus niet verouderd.
- Skill: Klik door en vind
Als we op het bericht van het AD over hetzelfde onderwerp doorklikken, blijkt dit artikel inderdaad te gaan over een patiënt die uit zijn huis is vervoerd door ambulanceverpleegkundigen in beschermende pakken. De trefwoorden uit de tweet van Corona Nederland, ‘corona’ en ‘ambulance’, komen beide meermaals in het AD-bericht voor. Daarom is het belangrijk de tekst nu grondiger te lezen, zodat we de context van deze woorden kunnen achterhalen.
Wat blijkt: het bericht van Corona Nederland is een klassiek geval van false framing. Het AD noemt in zijn nieuwsbericht inderdaad het vervoer van een patiënt door ambulancebroeders in beschermende pakken, maar de enige context waarin het coronavirus in het bericht wordt genoemd, is ontkennend: wel drie keer benadrukt het AD dat het niet juist niet gaat om een coronabesmetting.
Conclusie
Als we het bericht van Corona Nederland controleren volgens de HALT-methode, blijkt het suggestief en uit context gehaald. Inderdaad is afgelopen week een man aan het Rijswijkseplein in Den Haag op een brancard uit zijn huis vervoerd door twee ambulanceverpleegkundigen in beschermende pakken. De zaak had echter nadrukkelijk niets met het coronavirus te maken, zoals blijkt uit de reactie van een woordvoerder van GGD-Haaglanden in het artikel van het AD. Daarom beschouwt Nieuwscheckers het bericht van Corona Nederland als onwaar.
Nota bene
Sinds 5 maart is het Twitter-account van Corona Nederland offline na ophef over een andere tweet, waarin de auteur beweerde dat in het Amphia Ziekenhuis in Breda negen patiënten zouden zijn overleden aan het coronavirus. Dit bleek onwaar.
Willem van Hooijdonk, persvoorlichter bij de politie West-Nederland, kan geen uitsluitsel geven over of de initiatiefnemer van het account wordt vervolgd. Daarvoor moet het ziekenhuis eerst aangifte doen bij de politie. “Mogelijk is hier sprake van smaad, omdat de reputatie van het ziekenhuis in het geding komt”, aldus Van Hooijdonk. Een woordvoerder van het Amphia vertelt dat nog geen aangifte is gedaan: “Voorlopig zijn we vooral aan het overleven als ziekenhuis.”
Via het telefoonnummer bij het account van Corona Nederland bood de auteur eerder dure mondkapjes aan; het doel van het Twitter-account lijkt dus om mensen bang te maken voor het virus en zo de verkoop te bevorderen. “Dat is in principe niet strafbaar, als de spullen die ze verkopen legaal zijn”, legt Van Hooijdonk uit. “Wordt de auteur vervolgd voor smaad, dan leidt de verkoop misschien wel tot strafverzwaring.”
