Geen toename van meldingen, maar dat zegt niks over omvang huiselijk geweld tijdens corona-lockdown

Sinds de corona-lockdown is het aantal meldingen van huiselijk geweld met 50 procent toegenomen in Friesland.

Onwaar

Op 8 april debatteerde de Tweede Kamer met minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) en premier Mark Rutte over de ontwikkelingen rondom het coronavirus in Nederland. PvdA-leider Lodewijk Asscher sprak daarin zijn zorgen uit over een toename van huiselijk geweld:

‘Ik hoor dat het aantal meldingen van geweld achter de voordeur enorm toeneemt. In Friesland is dat toegenomen met 50 procent. In Frankrijk en Spanje zie je vergelijkbare cijfers. Het is toch al zo moeilijk om dit bespreekbaar te maken, en het is extra lastig als de mishandelde partner de hele tijd in dezelfde woning zit.’

Lodewijk Asscher op 8 april in de Tweede Kamer

Onduidelijk is waar Lodewijk Asscher zich op heeft gebaseerd. Op herhaaldelijke verzoeken tot toelichting hebben de PvdA en Asscher niet gereageerd.

Wel wordt het percentage genoemd in een artikel in de Leeuwarder Courant op 21 maart. Het stuk beschrijft een mogelijke toename van geweldsdreiging bij gezinnen die noodgedwongen thuis moeten blijven door corona. Een van de kabinetsmaatregelen is de sluiting van alle scholen, vanaf 16 maart. Sindsdien heeft de Kindertelefoon het een stuk drukker, maar het is dan nog te vroeg om te spreken van een piek van huiselijk geweld.

Anne IJntema, woordvoerder van Regiecentrum Bescherming en Veiligheid, zegt in het artikel wel dat voor de zomervakantie het aantal meldingen toeneemt met 50 tot 80 procent: “Scholen melden dan vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld bij Veilig Thuis, omdat in de vakantie het zicht op het kind van school voor langere tijd wegvalt.”

Veilig Thuis Friesland, dat onder Regiecentrum Bescherming en Veiligheid valt, laat aan Nieuwscheckers weten ‘geen significante stijging in het aantal meldingen van huiselijk geweld in de afgelopen periode te hebben gezien’. Directeur Jeanette Nijland: ‘Gemiddeld zijn er zo’n 25 meldingen per week. In sommige weken zijn er iets meer meldingen, maar dergelijke fluctuaties komen vaker voor en zijn niet direct herleidbaar naar corona.’

In 2020 is in Friesland 373 keer melding gemaakt van huiselijk geweld. Het gemiddelde aantal meldingen per week steeg niet nadat de scholen de deuren sloten op 16 maart. In de week van 18 tot 24 maart kreeg Veilig Thuis Friesland 28 meldingen binnen. Dat aantal nam daarna toe tot 37, maar daalde weer in de eerste weken van april tot 21 meldingen.

Deze cijfers beslaan meldingen van onder meer politie, zorgprofessionals, buurtbewoners en familieleden en zijn gedeeld door Veilig Thuis Friesland. Nieuwscheckers mocht deze cijfers van Veilig Thuis Friesland in de tekst noemen, maar niet het volledige overzicht publiceren.

De genoemde aantallen zien we ook in de weken dat de scholen nog open waren. Van een stijging van 50 procent meer meldingen van geweld achter de voordeur in Friesland, zoals Asscher beweerde in het coronadebat, is in elk geval geen sprake.

De cijfers over Friesland wijken niet af van het landelijke beeld over huiselijk geweld. ‘De coronaquarantaine leidt landelijk niet tot een significante stijging in het aantal adviesaanvragen en meldingen bij Veilig Thuis’, concludeerde de landelijke organisatie na een inventarisatie. Een stijging van meldingen is dus niet waarneembaar in de beschikbare gegevens.

Huiselijk geweld en kindermishandeling komen nog altijd veel voor in Nederland. Uit cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) blijkt dat de 26 organisaties van Veilig Thuis in Nederland vorig jaar gemiddeld 9.000 adviesgesprekken voerden en 11.000 meldingen van huiselijk geweld en kindermishandeling kregen.

Het aantal meldingen is tijdens de coronacrisis niet toegenomen, maar Veilig Thuis maakt zich desondanks zorgen over de huidige situatie. Mensen zitten thuis voortdurend dicht op elkaar, waardoor onderlinge irritaties groeien en zouden kunnen leiden tot gewelddadige situaties. ‘We zijn wel bang voor niet-zichtbaar leed en geweld dat niet gemeld wordt’, zegt Nijland. ‘We vragen iedereen daarom extra op te letten en waakzaam te blijven.’

Dat het aantal meldingen van huiselijk geweld niet toeneemt, betekent niet dat geweld achter de voordeur minder voorkomt. De Kindertelefoon heeft het een stuk drukker tijdens de coronalockdown. ‘Sinds de scholen zijn gesloten voeren we 1.500 gesprekken per dag. In dezelfde periode vorig jaar waren dat er ruim 1.000’, reageert een woordvoerder. ‘Na 16 maart hebben we het aantal gesprekken dat duidt op een zorgelijke situatie zien toenemen met 40 procent. Deze gesprekken gaan over huiselijk geweld, seksueel misbruik, ruzie of kinderen die aangeven niet thuis te willen zijn. Die situaties waren al erg, maar door de huidige situatie nog erger.’

Majone Steketee, bijzonder hoogleraar huiselijk geweld aan de Erasmus Universiteit, deelt de zorgen over huiselijk geweld tijdens het coronatijdperk. ‘Het aantal meldingen neemt niet toe, ook niet bij het Centrum Seksueel Geweld. Maar dat betekent niet dat het niet gebeurt. We weten het alleen niet, omdat we geen goed beeld hebben van wat er binnen die gezinnen speelt’, zegt Steketee.

‘De meeste meldingen van Veilig Thuis komen van de politie. Mogelijk zijn die nu minder gebeld. Ook scholen zullen natuurlijk minder melding maken. Feit is dat gezinnen veel geïsoleerder leven en daardoor kunnen familie en buren moeilijker problemen signaleren. Als er wel melding wordt gemaakt, blijkt het vaak over zwaardere problematiek te gaan.’

‘Geweld in gezinnen gaat vaak over confrontaties tussen de partners en kinderen. Er zijn veel risico’s die de kans op geweld kunnen vergroten. Werken met een kind thuis is lastiger, mensen kunnen zich zorgen maken over hun baan. Door stress kan kindermishandeling voorkomen. Daarbij komt dat de zogeheten derde persoon – een vriendin of buurvrouw die aan de bel trekt – minder in staat is een spiegel voor te houden. Het gemis van een corrigerend sociaal netwerk gaat nu opspelen.’

In een Tweede Kamerdebat zei PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher ten onrechte dat het aantal meldingen van huiselijk geweld in Friesland met 50% is gestegen tijdens de corona-lockdown. De beschikbare cijfers laten geen stijging zien. Deskundigen en betrokken organisaties wijzen erop dat dit niet wil zeggen dat er in werkelijkheid geen toename is van geweld achter de voordeur.