Kosten burn-out veel lager dan 20 miljard

Gevallen van burn-out kosten de Nederlandse samenleving jaarlijks 20 miljard.

Onwaar

De Telegraaf schrijft in het bericht Stress oorzaak enorme crisis dat een toenemend aantal gevallen van burn-out de Nederlandse samenleving jaarlijks 20 miljard kost. Ook Metro en Reformatorisch Dagblad noemden dit bedrag, onder verwijzing naar klinisch neuropsycholoog Erik Matser, die zich daarbij baseert op cijfers van de OESO. Het meest recente onderzoek van de OESO over mentale gezondheid in Nederland staat in het rapport Mental Health and Work: The Netherlands uit 2014. De OESO baseert de Nederlandse statistieken op de wetenschappelijke studie Cost of disorders of the brain in Europe 2010.

De Telegraaf baseerde het artikel op een bericht van het ANP, meldt Telegraaf Chef Nieuwstafel Marco van der Laan: ‘Het betreffende verhaal is aangeleverd door persdienst ANP en wij hebben niet de gewoonte ANP inhoudelijk te checken.’

In het artikel geeft Matser een indruk van wat stress met het brein doet en wat het gevolg is voor het dagelijks leven. Matser is een gerespecteerd klinisch neuropsycholoog, maar het jaarlijkse kostenplaatje van burn-out vormt een struikelblok. De ernst en omvang van de problematiek wordt er namelijk aan toegeschreven. Erik Matser reageerde niet op een verzoek om een toelichting.

De jaarlijkse maatschappelijke kosten bedragen volgens Matser 20 miljard euro per jaar, maar in Mental Health and Work: The Netherlands wordt dit bedrag niet genoemd. Wel schat het rapport dat alle psychische aandoeningen tezamen de Nederlandse samenleving in 2010 3,3 procent van het bbp kost. Volgens het Centraal Bureau voor Statistiek was het bbp van Nederland in 2010 €631.512.000.000,-, dus in 2010 was 3,3 procent gelijk aan €20.839.896.000,-. Een bedrag om en nabij de 20 miljard.

De OESO geeft echter als toelichting dat dit getal niet alleen op burn-out slaat. “De OECD  ?   OECD staat voor Organisation for Economic Co-operation and Development, in het Nederlands wordt dit Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) schat dat psychische gezondheidsproblemen de Nederlandse economie 20 miljard euro per jaar kosten, door verminderde productiviteit van werknemers, en uitgaven aan de gezondheidszorg en sociale zekerheid.”

De schatting van de OESO van 3,3 procent van het bbp is gebaseerd op de wetenschappelijke studie Cost of disorders of the brain in Europe 2010. Deze studie brengt de maatschappelijke kosten in kaart van maar liefst twaalf verschillende vormen van psychische gezondheidsproblemen met een totaalbedrag van 23,3 miljard euro  ?   Het verschil tussen de 23,3 miljard euro en 20,8 miljard euro wordt veroorzaakt doordat er wordt afgerond en met hele getallen wordt geschat. Tevens zijn er verschillende manieren op het bbp te berekenen, voor deze factcheck zijn de officiële cijfers van het Nederlandse Centraal Bureau voor Statistiek aangehouden (zie de tabel hieronder).

Het bedrag van om en nabij de 20 miljard euro per jaar gaat niet specifiek over  burn-out, maar over diverse hersenaandoeningen, waaronder ook verslaving, dementie en hersentumoren.

In 2017 becijferde NRC Checkt dat de maatschappelijke kosten van burn-out in Nederland tussen de 1,8 en 2,4 miljard euro per jaar liggen. Hiervoor baseerden zij zich op cijfers van ArboNed en TNO. Hoewel dit bedrag aangemerkt werd als een voorzichtige schatting, is het zeer onwaarschijnlijk dat de kosten een jaar later gestegen zijn met factor 10.

Gevraagd naar de schatting voor de kosten van burn-out in Nederland, wijst senior researcher Irene Houtman van TNO nog op een ander rapport van de OESO als potentiële oorsprong van de beweringen van Matser, genaamd Health at a Glance 2017. Dit rapport bespreekt echter de gezondheidszorg ook als geheel, en er staan geen cijfers in die specifiek over mentale gezondheid gaan.

Daarbij laat Houtman weten dat het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de totale jaarlijkse kosten van werkgerelateerde gezondheidsproblemen in 2015 op 16,9 miljard euro heeft geschat. Zo valt ook in het rapport Arbobalans 2016 terug te lezen. Houtman: ‘Dit komt enigszins in de richting van de 20 miljard die de auteur in de Telegraaf noemt. Overigens is daar door het RIVM nog geen selectie van psychische aandoeningen gemaakt; dat bedrag zal zeker lager uitpakken.’

De bewering dat burn-out de Nederlandse samenleving jaarlijks 20 miljard euro kost is niet terug te vinden in de rapporten van de OESO. Dat getal slaat op de kosten van een zeer brede verzameling van hersenaandoeningen. De geschatte maatschappelijke kosten van burn-out liggen in Nederland eerder in de orde van 2 miljard euro per jaar. De bewering dat deze kosten 20 miljard zouden bedragen beoordelen we daarom als onwaar.

• OECD (2014) Mental Health and Work: Netherlands. OECD Publishing.
• Anders Gustavsson e.a. (2011) Cost of disorders of the brain in Europe 2010. European Neuropsychopharmacology 21 (10): 718-779.
• Centraal Bureau voor Statistiek (2017) Opbouw binnenlands product (bbp); nr, 1969-2016. CBS Statline.
• OECD (2017) Health at a Glance 2017. OECD Publishing.
• Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (2016) Arbobalans 2016. TNO: 64-65.