In katholieke kringen staat een relatief onbekende heilige, Sint Corona, een vrouw die volgens de legende in de tweede eeuw de marteldood stierf, in de belangstelling als beschermheilige tegen epidemieën. Die taak kreeg ze er echter pas bij sinds de corona-crisis.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
De heilige Corona was van oudsher beschermheilige tegen epidemieën.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
‘Hoe toevallig: door haar martelaarschap werd ze beschermheilige tegen epidemieën’, schreef het AD over de helige Corona. Het Nederlands Dagblad: ‘Zij geldt onder meer als beschermheilige tegen epidemieën.’ Ook in het buitenland werd de heilige plotseling populair. De Oostenrijkse Der Standard: ‘Die frühchristliche Märtyrerin ist seit Jahrhunderten eine Schutzpatronin der katholischen Kirche gegen Epidemien.’
In Nederland lijkt de beschermheilige geïntroduceerd door pastoor Ringhofer van de Utrechtse Majellakerk, die op 17 maart een afbeelding inzegende van Corona, een steun in zware tijden die ook hij voorheen niet kende. De site van de Majellakerk is echter wat bescheidener dan de nieuwsmedia over Corona’s track record als beschermheilige tegen ziekten:
En het verbazingwekkende: de heilige is naast “standvastigheid in het geloof” ook verantwoordelijk voor epidemieën – ook al is dat maar een plaatselijke traditie: In St. Corona am Wechsel werd deze heilge al in de 16e of 17e eeuw bij vee-epidemieën aangeroepen. Het feit dat het Coronavirus door dieren bij de mens terecht kwam, is ook een element dat deze lokale Oostenrijkse traditie met onze coronavirus-tijd verbindt.
Laten we haar speciaal aanroepen in deze dagen om bij God voorspreekster te zijn tegen dit virus!
Waarom is deze bewering onwaar?
Het leven van Corona kennen we alleen uit een wirwar van legenden: ze leefde in Syrië, in het huidige Turkije, in Egypte, op Sicilië of in Marseille en ze stierf op haar zestiende de marteldood, in 177 of in 303. Het standaardverhaal over haar dood is zelfs voor martelaarsgeschiedenissen uitzonderlijk gruwelijk: nadat ze de onthoofding van haar man (of haar vader, of een collega van haar man) Victor had moeten gadeslaan, werden haar ledematen vastgebonden aan twee gebogen palmbomen. Toen het touw waarmee die naar de grond waren gebogen werd gekapt, werd Corona uiteengescheurd. Ze wordt afgebeeld met palmtakken en een kroon; in de illustratie bij dit artikel heeft ze een kleine kroon op haar hoofd, en een grotere, bestemd voor Victor, in haar handen.
Tot een paar weken geleden was Corona een relatief onbekende heilige, die vooral werd geassocieerd met slagers en schatgravers. Haar naam betekent kroon, wat ook een woord is voor munten. Om haar in verband te brengen met het kroonvormige coronavirus moeten we schrapen op de bodem van de bak met historisch bewijsmateriaal.
De Duitse historicus Klaus Graf, gespecialiseerd in de studie van volksgeloof, kon geen bewijzen vinden voor Corona als heilige die bij uitstek soelaas biedt in geval van ziekten, laat staan bij epidemieën. Dat zij in het Oostenrijkse gehucht Sankt Corona am Wechsel (400 inwoners) werd aangeroepen wanneer het vee ziek was, zegt volgens hem niets: als beschermheilige van het dorp werd er bij alle vaker voorkomende rampen een beroep op haar gedaan, of dat nu een hagelstorm was of de veepest.
De vermeende ouderdom van Corona’s beschermerschap bij pandemieën is een gaaf voorbeeld van wat historici kennen als een ‘uitgevonden traditie’, een invented tradition. Het komt ook vaker voor dat heiligen er een nieuwe taak bij krijgen. Zo werd de heilige Jozef sinds 2008 in Nederland populair als hulp bij het verkopen van huizen, een traditie die in de Verenigde Staten begon en niet ouder is dan 1979.
Totdat de Utrechtse Gerardus Majella-parochie daar verandering in bracht, is Sint Corona volgens de database van Nederlandse bedevaartplaatsen in ons land helemaal nooit vereerd. Er zijn in Nederland ook heiligen met oudere papieren op dit gebied. Zo werd in Maastricht op 18 maart de Noodkist van Sint Servaas uit de schatkamer gehaald en in de kerk geplaatst, wat voor het laatst gebeurde vlak voor de Golfoorlog in 1991. Een uitgebreid overzicht van heiligen en Nederlandse bedevaartplaatsen waar gelovigen steun zoeken bij ziekte is te vinden op de site van het Meertens Instituut.
Reactie Majellaparochie
Pastoor Ringhofer van de Majellakerk is zelf van origine Oostenrijker, afkomstig uit een dorp dertig kilometer van St. Corona am Wechsel. Hoewel hij vermoedt dat de heilige ook daar niet meer wordt aangeroepen als beschermster tegen epidemieën, voelt hij zich gerechtvaardigd om uit dat lokale verleden te putten:
Volksgeloof functioneert niet naar vaste regels, maar je kunt daar volgens mij op een redelijk vrije manier mee omgaan. Natuurlijk niet door dingen uit te vinden die helemaal niet bestaan hebben, maar wel door dingen die in het verleden bestonden weer levend te maken. Het feit dat dit verleden heel lokaal blijkt te zijn, is volgens mijn begrip van het katholieke geloof hier geen hindernis.
Conclusie
De heilige Corona werd voor maart 2020 nooit in het bijzonder vereerd als beschermheilige tegen epidemieën. Dat is een jonge traditie, waarvan de toekomst moet uitwijzen of het een blijvende is.
Met dank aan mediëvist en heiligenkenner Ludo Jongen.
Update 8 april 2020: reactie Majellaparochie toegevoegd en het standpunt van de kerk duidelijker onderscheiden van beweringen in nieuwsmedia.
Illustratie: de heilige Corona (fragment), door de Meester van de Madonna van Palazzo Venezia. Zijpaneel van een altaarstuk, gemakt voor de kathedraal van Siena. Statens Museum for Kunst, Kopenhagen (publiek domein).
