Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Er is een toename van abortussen onder jonge vrouwen die vruchtbaarheidsapps gebruiken.
Oordeel
Onnauwkeurig.
Bron van de bewering
In een artikel van de Volkskrant van 26 september (2023) over desinformatie rondom anticonceptie, staat: “Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen meldde deze zomer een toename van abortussen onder jonge vrouwen die vruchtbaarheidsapps gebruiken.” Een stelling die gebaseerd leek op een eerder NOS-artikel, wat uit navraag inderdaad zo blijkt te zijn. De kop van het NOS-artikel van 12 juli 2023 luidde: “Abortusklinieken zien vaker jonge vrouwen die anticonceptie wantrouwen”.
Uitleg
Hoewel het NOS-artikel duidelijk stelt dat “harde cijfers ontbreken” en dat het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA), zich slechts baseert op “signalen” uit verschillende abortusklinieken, kan de kop de indruk wekken dat er een absolute toename van abortussen is. Dat de formulering tot verkeerde conclusies kan leiden, blijkt ook uit de manier waarop de Volkskrant het parafraseerde, als “een toename van abortussen” bij jonge vrouwen die vruchtbaarheidsapps gebruiken. Naar zulke apps wordt in het NOS-artikel verwezen als voorbeeld van “natuurlijke anticonceptiemethoden”. “Het gaat dan bijvoorbeeld om meiden die nog geen kind willen, die via een app bijhouden wanneer ze vruchtbaar zijn en verder geen andere vorm van anticonceptie gebruiken. En dan gaat het weleens mis”, aldus voorzitter Raïna Brethouwer.
Bij navraag via mail bevestigt het NGvA dat niet het totale aantal, maar het aandeel vrouwen dat natuurlijke anticonceptiemethoden gebruikt en zich bij abortusklinieken meldt, is gestegen:
Van de vrouwen die abortusklinieken bezoeken, is het aandeel dat “natuurlijke anticonceptiemethoden” gebruikt gestegen. Of het aantal abortussen in totaal is toegenomen wordt pas met de jaarrapportage duidelijk. De jaarrapportage verschijnt meestal in het najaar van het volgende kalenderjaar. Tegelijkertijd is het vaak moeilijk om conclusies vanuit de jaarrapportage te maken omdat ook andere ontwikkelingen een rol kunnen spelen in het aantal abortussen. Zo is sinds twee jaar ingevoerd dat spiralen gratis geplaatst kunnen worden en dit zou een verlaging van het aantal abortussen kunnen laten zien.
NGVA
Nogmaals, het gaat hier dus om “signalen”. Concrete cijfers of onderzoeken ontbreken vooralsnog. Dat wil overigens niet zeggen dat die er nooit zullen komen, maar daarvoor moeten we de nieuwe jaarrapportage met cijfers afwachten.
Een kanttekening die ook geplaatst kan worden bij de claim van het NGVvA over een toename in het aandeel vrouwen dat zegt natuurlijke anticonceptiemethoden te gebruiken, is dat de grotere hoeveelheid media-aandacht voor deze methodes en misinformatie op sociale media ook ertoe kunnen leiden dat abortusklinieken hier wellicht vaker naar hebben gevraagd en daardoor vaker te horen kregen dat dit het geval was.
Beschikbare cijfers
In reactie op Kamervragen die in juli werden gesteld naar aanleiding van het NOS-bericht, benadrukt minister Kuipers van Volksgezondheid dat er “geen betrouwbare gegevens” zijn over trends in ongewenste zwangerschappen onder jonge vrouwen. De laatste jaarrapportage van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) is van september 2022 en bevat gegevens over het jaar 2021. Omdat de meest recente cijfers gaan over 2021, kunnen ze ook niet gekoppeld worden aan de meer recente signalen die het NGvA benoemt.
Kijken we toch even naar de beschikbare cijfers, dan blijkt dat het abortuscijfer sinds 2002 redelijk stabiel is, jaarlijks rond de 8,6 abortussen per 1.000 vrouwen tussen 15 en 44 jaar. Als het gaat over het totale aantal abortussen in 2021 ten opzichte van het jaar daarvoor is er een afname te zien. Het NGvA benoemt in het NOS-artikel ook specifiek jonge vrouwen “tussen de 18 en 28 jaar”. Die groep vertoonde in de rapportage over 2021 een lichte daling van het aantal abortussen. De groep onder de 15 jaar is hierbij wel een uitzondering, met een toename van 58 abortussen in 2020 naar 101 in 2021. FIOM, een stichting die gespecialiseerd is in dit onderwerp, merkt op dat het moeilijk is deze stijging eenduidig te verklaren of om deze als trend te zien, aangezien de cijfers in deze leeftijdsgroep veel schommelen.
Conclusie
Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen bevestigt wat ze in het NOS-artikel vertelden, namelijk dat er meer jonge vrouwen die gebruik maken van natuurlijke anticonceptiemethoden zich melden bij abortusklinieken. Dat stellen ze gebaseerd op “signalen” uit klinieken, harde cijfers of ondersteunend onderzoek ontbreken vooralsnog. De NOS-kop “Abortusklinieken zien vaker jonge vrouwen die anticonceptie wantrouwen” is in principe niet onjuist, maar heeft toch voor verwarring gezorgd, omdat hij geïnterpreteerd kan worden alsof het totale aantal abortussen is gestegen. Terwijl dit niet is wat het NGvA aangeeft; zij spreken van een stijging in het aandeel van deze vrouwen in abortusklinieken, niet een stijging van het totale aantal vrouwen dat zich daar meldt. De definitieve cijfers over de besproken periode zijn nog niet beschikbaar, dus een eventuele toename is nog niet bevestigd. Dat kan veranderen wanneer de nieuwe jaarrapportage uitkomt en meer data beschikbaar zijn.
