Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
Oekraïne is het meest corrupte land in Europa en ter wereld.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Oekraïne wil al lang lid worden van de NAVO, wat voor Rusland een van de redenen was om het land begin 2022 binnen te vallen. Voor Rusland is een vredesvoorwaarde dan ook dat Oekraïne in de toekomst nooit lid wordt van de NAVO. Volgens NAVO-baas Mark Rutte is een lidmaatschap voor Oekraïne juist topprioriteit, maar een Amerikaanse ambtenaar zei in 2024 dat een voorwaarde daarvoor is dat Oekraïne de corruptie in het land bestrijdt.
Corruptie vormt al langer een probleem in Oekraïne en met zijn belofte om die corruptie te bestrijden won Volodymyr Zelensky in 2019 de presidentsverkiezingen van het land. In 2016 werd de Oekraïense corruptie in Nederland gebruikt als argument om tegen het associatieverdrag tussen Oekraïne en de Europese Unie te stemmen in het referendum daarover. Peter van Ham van Instituut Clingendael noemde Oekraïne toentertijd een van de meest corrupte landen van Europa. In 2018 noemde de NOS Oekraïne het meest corrupte land van Europa en in 2019 deed Elsevier Weekblad dit ook.
Uitgever en complotdenker Tom Zwitser deed hier op 22 april nog een schep bovenop bij Ongehoord Nederland. Volgens hem is Oekraïne het meest corrupte land ter wereld.
Waarom dit onwaar is
De Duitse anti-corruptie organisatie Transparency International houdt de Corruption Perceptions Index (CPI) bij. Ieder jaar wordt daarmee gemeten hoe corrupt landen zijn. De score van elk land is gebaseerd op dertien verschillende vragenlijsten van organisaties zoals de Wereldbank en het World Economic Forum. De enquêtes worden beantwoord door mensen uit de zakenwereld en experts en de vragen gaan over corruptie in de publieke sector. Het gaat hierbij om zaken als omkoping, effectieve vervolging van corruptie, rechtsbescherming van klokkenluiders en misbruik van publieke middelen.
De verschillende vragenlijsten hebben allemaal hun eigen scores, die Transparency International transformeert om ze met elkaar te kunnen vergelijken. Vervolgens wordt voor elk land een gemiddelde score berekend, die we terugvinden als de CPI. De score loopt van 0 tot 100, waarbij een hoger puntenaantal een lager corruptiegehalte aangeeft. Alleen voor landen die in minstens drie van de dertien vragenlijsten voorkomen, wordt de CPI berekend. Het gaat in totaal om 180 landen. Transparency International legt ook in een video uit hoe de index tot stand komt.
In 2024 stond Oekraïne op plaats 105 van de 180 met een score van 35, dus Oekraïne was toen niet het meest corrupte land ter wereld. Dat was Zuid-Soedan met 11 punten. In Europa waren in 2024 Servië, Turkije, Belarus, Bosnië en Herzegovina en Rusland corrupter dan Oekraïne. Rusland stond in dat jaar op plaats 154 van de wereldwijde ranglijst met 22 punten en was daarmee het meest corrupte land van Europa.
We kunnen met de CPI ook terug in de tijd kijken tot 2012, het jaar dat Transparency International gebruikt als basislijn. Hierdoor kunnen we de veranderingen in corruptie tussen Oekraïne en Rusland bijvoorbeeld vergelijken. We zien dat Rusland sinds 2020 corrupter is geworden en dat het corruptiegehalte daarvoor vrij stabiel was, terwijl Oekraïne sinds 2013 juist minder corrupt is geworden.
Wereldwijd waren sinds 2012 Somalië en Zuid-Soedan steeds de meest corrupte landen ter wereld, niet Oekraïne.
Conclusie
Oekraïne is niet het meest corrupte land ter wereld, noch het meest corrupte land in Europa. Sinds 2013 is Oekraïne minder corrupt geworden en in 2024 waren de Europese landen Servië, Turkije, Belarus, Bosnië en Herzegovina en Rusland corrupter. Het meest corrupte land ter wereld is sinds 2012 afwisselend Somalië of Zuid-Soedan.
