“Zoenende homo’s aanstootgevend”, kopte het Reformatorisch Dagblad op 6 september in een artikel over de homoacceptatie in Nederland. Trouw had diezelfde dag de kop “Homo’s in Nederland het meest geaccepteerd”. Gek genoeg baseerden beide kranten zich op hetzelfde onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat net verschenen was. Dit waren niet de enige verschillende berichten die dag. Ook de NOS (“Homo op werk vaak mikpunt van spot“) en het dagblad de Stentor (“Homo’s onveiliger door media”), hadden eigen homo-nieuws. Hoe is het mogelijk dat al deze media met zulke uiteenlopende interpretaties kwamen van hetzelfde onderzoek?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De afgelopen maanden leeft de discussie over de acceptatie van homo’s in Nederland weer hevig op. Een aantal geweldsincidenten was reden voor het kabinet-Rutte om te kijken wat Nederlanders werkelijk vinden van homoseksualiteit. In opdracht van staatssecretaris Marja van Bijsterveldt startte het Sociaal Cultureel Planbureau twee onderzoeken.
Twee onderzoeken op dezelfde dag
Op dinsdag 6 september verschijnen vervolgens de resultaten van de onderzoeken onder leiding van onderzoekster Saskia Keuzenkamp. De twee lijken elkaar op het eerste gezicht tegen te spreken. In één onderzoek spreekt Keuzenkamp namelijk van stijging van de acceptatie van homoseksualiteit. Volgens dit onderzoek is Nederland zelfs de koploper van Europa. In het andere onderzoek komt juist naar voren dat bijna een derde van de homo’s zich gepest voelt op het werk. Bij lesbische vrouwen gaat het om 14 procent die negatieve reacties krijgt op het werk.
Het lijkt vreemd om twee onderzoeken over hetzelfde onderwerp op dezelfde dag te publiceren. Vooral omdat deze niet eenduidig zijn over de acceptatie van de homo’s. Het SCP lijkt dit echter geen probleem te vinden. ,,De twee onderzoeken hebben het zelfde onderwerp, dus daarom publiceerden wij deze op dezelfde dag”, aldus SCP-voorlichtster Irma Schenk. Schenk zegt verder dat de twee rapporten niet tegenstrijdig hoeven te zijn. “Bovendien hebben wij de pers niet in de hand. Het komt wel vaker voor dat media de rapporten verkeerd oppikken”, aldus Schenk.
Nieuws is een keuze
Het feit is alleen dat geen enkele journalist het bij het verkeerde eind had. De journalisten lijken zich dan ook van geen kwaad bewust. Bert Monster, die er als redacteur bij het Reformatorisch Dagblad over schreef, zegt dat hij voornamelijk kijkt naar een interessant oogpunt. “Deze invalshoek heb ik zelf gekozen, maar ik kijk wel naar opvallende punten die er uitspringen en bij onze krant passen.” Trouw-redacteur Maaike van Houten deelt de mening van Monster: “Bij Trouw zijn wij niet bang het positieve in een verhaal te benaderen.” Nieuwswaardigheid staat centraal bij het schrijven van een artikel. Toch lijkt nieuwswaardigheid per journalist erg te verschillen. “Eigenlijk kun je uit nieuws kiezen wat het nieuws is”, zegt Van Houten, “de verschillende verhalen in de media zijn juist een voordeel, het is journalistieke vrijheid.”
Dat lezers van verschillende kranten en nieuwssites daardoor een andere indruk krijgen van hetzelfde onderzoek, vindt Van Houten niet echt een probleem: “De waarheid is voor iedereen weer anders en is daarom toch maar relatief.”
Betrouwbaarheid
Dat alle artikelen een deel van het SCP-onderzoek weergaven, wil nog niet zeggen dat ze allemaal even betrouwbaar waren. De meeste berichten beperkten zich tot een van de twee onderzoeken. Bij Trouw was de keuze snel gemaakt, nadat Van Houten had gesproken met onderzoekster Saskia Keuzekamp. “Het onderzoek over homo’s die gepest worden, was volgens de onderzoekster zelf niet helemaal betrouwbaar, omdat we niet kunnen zeggen dat homo’s vaker worden gepest dan hetero’s”, aldus Van Houten. Keuzekamp heeft namelijk niet onderzocht hoe vaak hetero’s op hun werk worden gepest. Betrouwbaarheid was ook een selectiecriterium bij het Reformatorisch Dagblad. “Het is niet dat ik dacht ‘dit verhaal van die homo’s hoeft er niet in’ maar er is weinig ruimte in de krant, dus dan kies je het leukst en het betrouwbaarst”, zegt Bert Monster.
De NOS koos wel voor het onderzoek over gepeste homo’s op de werkvloer. Over de mogelijke onbetrouwbaarheid zegt redacteur Jurjen Boekraad: “Achteraf lijkt het er op dat het onderzoek niet grondig is gelezen en dat er kritischer naar gekeken had mogen worden.”