“Levensverwachting bij obesitas even hoog als bij gezond gewicht”, beweerde NU.nl op 4 augustus 2016 op basis van een ANP-bericht: mensen met overgewicht zouden even lang leven als mensen met een gezond gewicht. Dezelfde conclusie verschijnt in het Reformatorisch Dagblad en op de sites van onder meer de Volkskrant, het AD en Trouw. De boodschap druist in tegen het idee dat zwaarlijvigheid consequenties heeft voor onze kwaliteit – en duur – van leven. Bovendien verschijnt in dezelfde periode een onderzoek dat het tegenovergestelde beweert.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De berichten baseren zich op onderzoek van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, gepubliceerd in PLOS Medicine. Deze studie richt zich echter op de levensverwachting van mensen die door obesitas diabetes type 2 hebben gekregen, en niet van mensen met obesitas in het algemeen.
Hoewel deze variant van suikerziekte onder mannen en vrouwen met overgewicht veel vaker voorkomt, wijst de studie het uiteindelijke overlijden van te zware diabetespatiënten niet toe aan hun obesitas. Met andere woorden: voor mensen met diabetes type 2 heeft obesitas geen invloed op de levensverwachting, ook al krijg je met obesitas wel veel eerder diabetes type 2.
Leeftijd
Toch zijn er nog steeds kanttekeningen te plaatsen bij dit onderzoek. De studie van het Erasmus Medisch Centrum is gehouden onder een groep van ongeveer 6500 mensen van 55 jaar of ouder die in of nabij Rotterdam wonen. Deze zijn geselecteerd vanuit het Erasmus Rotterdam Gezondheid Onderzoek, dat veelvoorkomende gezondheidsproblemen onder senioren bestudeert (ERGO). De conclusie is dus alleen van toepassing op ouderen, terwijl obesitas een groot probleem is onder veel meer leeftijdsgroepen.
Het oorspronkelijke nieuwsbericht van het ANP vermeldt dat eerdere onderzoeken het tegenovergestelde concluderen. Zodra er wordt gekeken naar de invloed van obesitas op levensverwachting in het algemeen, wordt het dan ook een heel ander verhaal. Een grootschalig meta-onderzoek dat een maand eerder werd gepubliceerd in het Britse wetenschappelijk tijdschrift The Lancet, kwam namelijk tot de conclusie dat obesitas wel degelijk een belangrijke negatieve invloed heeft op levensverwachting.
Deze publicatie woog 239 eerder uitgevoerde grootschalige onderzoeken, waarin in totaal meer dan 10 miljoen mensen onderzocht zijn, verspreid over vier continenten. Conclusie: ongeacht waar ter wereld hebben mensen met overgewicht en obesitas een grotere kans om vroegtijdig te overlijden dan mensen met een gezond gewicht. De algemene levensverwachting wordt daarmee dus toch korter als je lijdt aan obesitas.
Deskundigen aan het woord
De gelijke levensverwachting van te zware en gezonde senioren is door de Erasmus-onderzoekers niet precies te verklaren. Er is dus meer onderzoek nodig. Prof. dr. Hanno Pijl, bijzonder hoogleraar diabetologie van het Leids Universitair Medisch Centrum, biedt enige verheldering.
Hij wijst ons op een eerder verschenen onderzoek met een vergelijkbare uitkomst, namelijk dat overgewicht op middelbare leeftijd minder effect heeft op de sterfte. Daar stelt hij tegenover dat ontzettend veel onderzoek suggereert dat je eerder doodgaat met obesitas. Waarom is dit schijnbaar niet het geval op hogere leeftijd?
Een eenduidig antwoord is er op dit moment niet, volgens Pijl: “Ik denk dat wat hier speelt nog niet helemaal boven water is.” Wel is duidelijk dat de verhoudingen anders liggen voor jongere mensen: zij gaan wel degelijk eerder dood als gevolg van obesitas.
Een ongezond leven als 55-plusser is echter niet aan te raden. Het slechte nieuws, vertelt de hoogleraar, is dat mensen met overgewicht langer ziek zijn: “Er is waarschijnlijk ook een oververtegenwoordiging van hart- en vaatziekten in de obese groep, maar daar zijn nu geen getallen van.” Erasmus-onderzoeker Symen Ligthart benoemt in een artikel van de Gelderlander ook dat je als dikke oudere het risico loopt dat je langer ziek bent en last hebt van slechte bloedcirculatie, infecties en andere klachten. Je gaat dus misschien niet eerder dood, maar de vraag is hoe je oud wilt worden.
Pijl zet vraagtekens bij de conclusie dat je met diabetes en overgewicht langer zou leven dan iemand met diabetes en een gezond gewicht. Een opmerkelijke bevinding, vindt hij: “Je zou kunnen denken dat mensen met een normaal gewicht en diabetes een slechter gereguleerde diabetes hebben.” Omdat deze groep door slecht gereguleerde diabetes gewicht verliest, zou dit volgens Pijl een reden kunnen zijn waarom deze mensen juist eerder overlijden.
Misleidend
De kop van NU.nl is misleidend en levert vraagtekens op. Hetzelfde geldt voor Trouw en de Volkskrant, die “Niet eerder dood door overgewicht” kopten. Uit het onderzoek blijkt dat deze opvallende conclusie alleen geldt voor oudere volwassenen. Ander onderzoek schetsts een breder beeld: volgens een grootschalige meta-analyse leidt obesitas wel degelijk tot een kortere levensloop.
Hoogleraar diabetologie Pijl en onderzoeker Ligthart laten ons weten dat je als te zware senior misschien niet eerder dood gaat dan andere ouderen, maar hierbij wel gebukt gaat onder diabetes en bijbehorende ziekteverschijnsel. Pijl voegt hieraan toe dat een slecht gereguleerde diabetes tot gewichtsverlies leidt, waardoor deze patiënten mogelijk eerder overlijden.
De auteur van het ANP-bericht was niet bereikbaar voor commentaar.
Beeld: CGP Grey, Flick-R, CCBY 4.0