“Romantiek voor jongeren belangrijker dan seks,” berichtten verschillende nieuwsmedia op 11 september. Uit een studie van de Universiteit Utrecht en de Rijksuniversiteit Groningen zou blijken dat jongeren meer waarde hechten aan romantiek dan aan seks. Dagboekanalyses van 183 tieners zouden uitwijzen dat ouders zich veel minder zorgen hoeven te maken dan tot nu toe de traditie was. Maar kun je aan de hand van opgeschreven hersenspinsels met zekerheid stellen dat seks een ondergeschikte rol speelt bij tieners? En komt de kop wel overeen met de uitkomst van het onderzoek?
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Romantiek voor jongeren belangrijker dan seks, meldden NU.nl, Metro, AD.nl en vele andere media op 11 september. Bron was een ANP-bericht, gebaseerd op een presentatie van het project ‘Studies on Trajectories of Adolescent Relationships and Sexuality’ (STARS). Maar in hoeverre is een dagboek, in het bijzonder een tienerdagboek, een betrouwbare bron als het gaat om het openlijk uiten van gevoelens?
Dagboekanalyse betrouwbaar?
Marianne Cense, onderzoeker naar de seksuele gezondheid van jongeren bij kenniscentrum voor seksualiteit Rutgers, stelt dat seksualiteit te privé en te beladen is met taboes om er openlijk over te schrijven. “Als het gaat om zelfrapportage van jongeren over seksualiteit, kun je in het algemeen wel stellen dat jongeren (of volwassen) vast niet alles opschrijven of melden wat ze denken/fantaseren/doen op dit gebied.”
Oral historica Marie-Louisse Janssen, gespecialiseerd in gender en seksualiteit aan de Universiteit van Amsterdam, acht het juist wel waarschijnlijk dat jongeren hun seksuele gedachten en gevoelens uiten in onderzoeksdagboeken. Wel betwijfelt zij, net als Cense, of deze overeenkomen met de werkelijkheid. “De belangrijkste valkuil is dat wat mensen in een dagboek schrijven vaak gebaseerd is op wensen, verzinsels, fantasie, dromen en verlangens die lang niet altijd, of zelfs meestal niet, overeenkomen met de werkelijkheid en werkelijk gedrag. Dan wordt het een soort pornografie.” Op de vraag of zij de analyse van 183 tienerdagboeken ‘watervast’ genoeg vindt om de gekopte conclusie te trekken, antwoordt zij stellig: “Natuurlijk niet”.
Wieke Dalenberg van Project STARS verbaast zich over deze reacties. Zij beaamt dat seksualiteit een privacygevoelig onderwerp is, maar meent dat in de dagboekstudie juist getracht is een veilige setting te creëren. Bovendien hielden de adolescenten in kwestie geen traditioneel dagboek bij, maar een onderzoeksdagboek waarin expliciete vragen gesteld werden over seksualiteit. De vergelijking tussen de dagboeken en pornografie ziet Dalenberg niet. Zij acht de adolescenten capabel om hun gedrag en fantasieën van elkaar te onderscheiden: “De dagboekuitingen die ik gelezen heb, laten zich niet als ‘pornografisch’ omschrijven.”
(On)terechte bezorgdheid ouders
NU.nl stelt dat ouders zich minder zorgen hoeven te maken dan ze traditioneel deden. Cense vindt dat “nogal een aanname”. De conclusie dat ouders zich geen zorgen moeten maken, lijkt haar dan ook “niet iets wat de onderzoekers geconcludeerd zullen hebben, maar meer iets uit de koker van de journalist.”
Cense merkt in contact met leraren “dat ze verbaasd zijn dat de leeftijd waarop Nederlandse jongeren geslachtsgemeenschap hebben, nauwelijks zakt de afgelopen twintig jaar. Dat blijft rond de 17 jaar.” Een bevinding die het idee ‘de jeugd van tegenwoordig doet het steeds eerder en roekelozer’ tegenspreekt.
Volgens Dalenberg van Project STARS kan uit het onderzoek inderdaad niet de conclusie worden getrokken dat bezorgdheid van ouders onterecht is. Volgens haar is mogelijke bezorgdheid afhankelijk van iedere individuele situatie. “Voor sommige ouders is het gegrond om je zorgen te maken om je kind en andere ouders hoeven zich minder zorgen te maken, afhankelijk van het kind.”
Foutieve interpretatie
Er zijn nog meer kinken in de kabel van het nieuwsbericht. De kop komt volgens Dalenberg niet voort uit het volledige onderzoek, maar is gebaseerd op het deelonderzoek onder 300, dus niet 183, jongeren in verschillende deelstudies, waarvan de uitkomst is gemisinterpreteerd. Bovendien hebben er ‘slechts’ 1.300 en niet 13.000 jongeren deelgenomen aan het totale onderzoek. Deze numerieke onjuistheid in het oorspronkelijke ANP-bericht en de daarop gebaseerde nieuwsberichten is intussen aangepast.
Uit de resultaten blijkt niet dat voor jongeren ‘romantiek belangrijker is dan seks’, wel dat ze in de onderzoeksdagboeken relatief veel over romantiek schrijven. Dalenberg: “We zagen dat alle jongeren in bijna elke dagboekrapportage een onderwerp over de romantische aspecten van seksualiteit hebben beschreven. De jongeren die niet seksueel actief waren, rapporteerden geen onderwerpen over seksueel gedrag. De jongeren die wel seksueel actief waren, rapporteerden wel onderwerpen over seksueel gedrag, maar de frequentie was alsnog vrij laag in vergelijking met romantische onderwerpen.”
Seksueel actief of niet, adolescenten leggen in hun zelfrapportage eerder de nadruk op de romantische aspecten dan op seksueel gedrag zelf. Niet verrassend, volgens Dalenberg. “Seksueel gedrag gebeurt regelmatig in de context van een romantische relatie. Het is dus niet gek dat de dagelijkse beleving van jongeren meer bestaat uit romantische aspecten van seksualiteit.” Het waardeoordeel ‘romantiek voor jongeren belangrijker dan seks’ komt dus niet voort uit het onderzoek, maar is door de media toegekend.
Romantiek en seksualiteit beide van belang
Jawel, romantiek staat in relatie tot seksualiteit. En jawel, in zelfrapportage leggen jongeren de nadruk op de romantische aspecten, maar het STARS-onderzoek geeft geen uitsluitsel over het waardeoordeel van adolescenten. Nieuwsmedia trokken de overhaaste en foutieve conclusie dat romantiek belangrijker is voor jongeren dan seks. Dus nee ouders, helaas. Seksualiteit is tóch niet onbelangrijk voor uw jonge telgen. Maar wees gerustgesteld: hun dagboeken gaan eerder over een onschuldige eerste kus dan over de door u gevreesde ‘eerste keer’.
Foto: Luis Llerena (Stocksnap, CCo)