Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
In verschillende landen is rijst uit China verkocht die gemaakt is van korreltjes plastic. Consumptie is ongezond, maar de rijst is met tests te herkennen.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
Het nieuws dat China rijst produceert die in werkelijkheid bestaat uit plastic korreltjes is sinds 2011 in tal van media en in grote delen van de wereld gepubliceerd. Eind 2016 werden vondsten van plastic rijst gemeld uit Nigeria (onder meer door de BBC en HLN.be), uit Jamaica en Marokko. In juni 2017 dook het verhaal op in Suriname. Lijstjes met tips om plastic rijst te herkennen zijn ook populair op Nederlandse clickbaitsites.
Waarom klopt dit niet?
Nieuws over plastic rijst volgt een voorspelbaar patroon: na meldingen van nieuwe vondsten verdiepen journalisten en autoriteiten zich in de kwestie, om tot de conclusie te komen dat het vals alarm was. Dat gebeurde bijvoorbeeld in Vietnam, in Indonesië en op de Filipijnen. Ook de vondst van plastic rijst in Nigeria, in 2016 onder meer gemeld door de BBC, bleek op misverstanden te berusten.
Het gerucht over de Chinese plastic rijst dook voor het eerst op in Singapore in 2011, en lijkt geïnspireerd door eerdere Chinese voedselschandalen, zoals die over namaakeieren en over gestoomde broodjes van karton (een hoax van een journalist). Dat de berichten over plastic rijst niet kloppen, is al door een groot aantal factcheckers betoogd. Er is nooit plastic rijst in beslag genomen. Video’s die zogenaamd de productie laten zien, tonen in werkelijkheid machines die plastic korreltjes produceren. Korreltjes die bovendien duurder zijn dan rijst.
Factchecks doen het gerucht echter evenmin verdwijnen als officiële ontkenningen. Op Jamaica bestreed de overheid in 2016 dat daar plastic rijst was aangetroffen, afkomstig uit Suriname. Toch bleven zeven op de tien Jamaicanen geloven dat die rijst wel degelijk werd verkocht op plaatselijke markten.
Een ‘bewijs’ voor het bestaan van plastic rijst is de stuitertest: op Youtube laten mensen uit verschillende landen zien hoe ze gekookte rijst tot een balletje kneden dat verdacht goed stuitert. Zorgen hierover bereikten ook de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, die uitlegt:
Er zijn verschillende rijstsoorten te koop. Hoe plakkeriger deze zijn na het koken, des te gemakkelijker het is er een balletje van te maken dat kan stuiteren. Dat heeft gewoon met het in rijst aanwezige zetmeel te maken en helemaal niets met plastic.
Behalve door dit soort ogenschijnlijk overtuigende proefjes wordt het verhaal in stand gehouden door journalisten die nieuws en geruchten mengen. Zo nam de douane van Singapore in november 2016 5000 zakken rijst in beslag omdat er een handelsmerk op stond dat niet dat van de producent was. Latere berichten brachten die vangst als bewijs voor het bestaan van plastic rijst.
Ten slotte wordt het verhaal in stand gehouden door politici en overheidsinstanties zelf. Op Jamaica zette een parlementslid een video online waarin ze laat zien dat haar rijst nep was (wat later niet bleek te kloppen). En zoals de Nederlandse Europarlementariër Estjher de Lange in 2013 beweerde dat er intvisringetjes in de handel waren gemaakt van varkens-anus, diende een collega van haar twee jaar later een ontwerpresolutie in tegen plastic rijst: het schandaal moest worden onderzocht en de import van Aziatische rijst opgeschort. Ook de Europese voedselwaakhond EFSA kon echter geen bewijzen vinden, maar noteerde plastic rijst toch maar in een rapport over nieuwe voedselrisico’s. Voor de zekerheid.
