Pure chocola gezond? Media juichen te vroeg

Pure chocolade is gezond.

Deels onwaar

Jarenlang gaan er al speculaties over de positieve gezondheidseffecten van pure chocolade. Zowel Metronieuws als het Algemeen Dagblad beweren eindelijk het verlossende antwoord te hebben gevonden: pure chocolade is écht goed voor onze gezondheid. Metronieuws meldde op 5 mei:

“Pure chocola – meer dan zeventig procent puur – is zo slecht nog niet. Die chocola zit namelijk vol met flavanolen, een type antioxidanten. Dit zorgt er onder andere voor dat je stressniveau daalt en het werkt ook nog ontstekingsremmend.”

Ook zouden die flavanolen bloedvaten verwijden. Dat zou vooral voor ouderen belangrijk zijn, omdat het de kans op hart- en vaatziekten en overgewicht verkleint.

Het bericht van het Algemeen Dagblad bevat exact dezelfde informatie.

Dit nieuws blijkt uiteindelijk afkomstig uit een persbericht over een onderzoek van de Amerikaanse Loma Linda University naar de effecten van pure chocolade. Het onderzoek zelf is nog niet gepubliceerd, het is alleen gepresenteerd op een congres. Het persbericht mist belangrijke informatie, zoals die over de hoeveelheid en de selectie van proefpersonen. De onderzoekers beweren dat pure chocolade stress vermindert en ontstekingsremmend werkt, en bovendien een positieve invloed heeft op ons humeur, geheugen en immuunsysteem.

Volgens hoofdonderzoeker Lee S. Berk is het echter nog nog de vraag wat de betekenis is van deze bevindingen voor een grotere populatie. Er zal daarom verder onderzoek worden gedaan naar de invloed van het nuttigen van zo’n hoge concentratie cacao (meer dan 70 procent) op de hersenen.

Omdat wij het persbericht onvolledig vonden, zochten we verder naar informatie over de onderzoeksmethode en proefpersonen. Uit de uitgebreidere samenvattingen die we vonden over de twee pilot-onderzoeken, bleek dat er respectievelijk vier en vijf proefpersonen aan deelnamen. Het daadwerkelijke onderzoek, waaruit betere conclusies kunnen worden getrokken over de effecten van pure chocolade, moet dus nog worden uitgevoerd.

Het Voedingscentrum besteedde al eerder aandacht aan de beweringen over pure chocolade en adviseert om er niet te veel van te eten. De reden daarvoor is de aanwezigheid van verzadigd vet. Zo bevat 100 gram chocolade ruim 20 gram verzadigd vet, dat op zijn beurt het LDL-cholesterolgehalte van het bloed verhoogt. En verzadigd vet vergroot juist de kans op hart- en vaatziekten.

Daarbij vermeldt het Voedingscentrum ook dat sommige mensen beweren dat het verzadigde vetzuur stearinezuur in chocolade niet slecht is voor je hart en vaten. Daarvoor is echter weinig wetenschappelijk bewijs. Volgens het Voedingscentrum is er bovendien nog onvoldoende bewijs dat chocolade daadwerkelijk hart- en vaatziekten kan voorkomen. Wel hebben verschillende onderzoekers inderdaad positieve effecten van pure chocolade vastgesteld, maar de precieze werking is nog niet bekend.

Behalve verzadigd vet bevat chocolade ook veel calorieën.  Het Voedingscentrum raadt mensen daarom af om veel chocolade te snoepen om zo overgewicht te voorkomen.

Belangrijk om te vermelden is dat je volgens het Voedingscentrum eigenlijk nooit kan zeggen dat een product gezond of ongezond is. Het gaat er namelijk om hoeveel en hoe vaak je iets eet of drinkt. Dat is dus ook het geval bij pure chocolade: je kan niet claimen dat het gezond of ongezond is voor de mens. Wel kan het Voedingscentrum vaststellen of een product binnen een gezond eetpatroon past. Als dat zo is, wordt het opgenomen in de Schijf van Vijf. Op de pagina over pure chocolade staat expliciet vermeld dat het niet tot de Schijf van Vijf behoort, en dus ook niet binnen een gezond eetpatroon past.

De Consumentenbond publiceerde in maart 2018 een artikel over de effecten van pure chocolade op ons lichaam. Zij ging daar onder meer in op de beweringen over flavanolen. “Er is nog heel veel onduidelijk, bijvoorbeeld hoeveel chocola nodig is voor een gunstig effect, welke soort en welk cacaopercentage. In vrijwel alle onderzoeken is chocolade gebruikt met bijzonder veel flavanolen. Dat betreft niet de repen die in de winkel liggen”, zegt woordvoerder Gerard Spierenburg. “In ‘gewone’ cacao zitten minder flavanolen, en bovendien wisselen de hoeveelheid en samenstelling ervan telkens. Daarnaast gaat een deel van de flavanolen ook verloren bij de verwerking en verhitting van de cacao.”

Bovendien stelt de Consumentenbond dat men er niet steevast vanuit moet gaan dat pure chocolade met een hoog cacaopercentage veel flavanolen bevat. Het gaat er dus vooral om hoe het is verwerkt. “We weten alleen dat een complex mengsel van flavanolen effect heeft in het lichaam. Maar welke specifieke flavanolen hierbij het belangrijkst zijn en hoe die precies werken, weten we nog niet”, aldus woordvoerder Spierenburg. “Chocolade aanprijzen als ‘gezond’ mogen fabrikanten dus niet. Al is er één uitzondering: Acticoa. Deze chocola mag als enige een gezondheidsclaim dragen, omdat die bijzonder veel flavanolen bevat.”

Uit het – nog ongepubliceerde – onderzoek van Loma Linda University zou blijken dat pure chocolade positieve effecten heeft op het menselijk lichaam. De hoofdonderzoeker vermeldt echter in het persbericht al dat er op dit moment te weinig bekend is over het algemene effect van pure chocolade, en het nog onduidelijk is wat het zal betekenen voor een grotere groep mensen. Bovendien wordt pure chocolade in het bericht zeker niet ‘gezond’ genoemd, maar worden slechts de effecten besproken. De aanwezige calorieën en verzadigde vetten worden dan ook buiten beschouwing gelaten.

Volgens het Voedingscentrum kan niemand echter claimen dat een product gezond of ongezond is, maar dat dat altijd afhankelijk is van hoeveel en hoe vaak je een product nuttigt. Door de aanwezigheid van verzadigd vet en calorieën past pure chocolade volgens hen zeker niet in een gezond eetpatroon. Het is dan ook onjuist dat Metronieuws en het Algemeen Dagblad pure chocolade als gezond bestempelen. Het lijkt erop dat zij vooral positief nieuws wilden brengen over chocolade, en overhaaste conclusies hebben getrokken op basis gebrekkige gegevens – Metro en AD vertellen niet dat het gaat om voorlopig onderzoek met vier, respectievelijk vijf proefpersonen.

Omdat zowel het Voedingscentrum als de Consumentenbond en de onderzoekers van Loma Linda University zeggen dat er wel degelijk effecten zijn vastgesteld, maar deze nog niet tot in detail zijn uitgepluisd, beschouwen wij de bewering  uiteindelijk als deels waar.