Carla Rossi, tot oktober vorig jaar verbonden aan de Universiteit van Zürich, is van alle markten thuis. Ze manifesteert zich als specialist op het gebied van Middeleeuwse manuscripten en van Romaanse literatuur uit Middeleeuwen en Renaissance, publiceerde journalistieke artikelen, literair proza en poëzie, schrijft in het Italiaans, Frans, Duits en Engels, en schildert aquarellen. En dan schreef ze in 2020 ook nog een boek over de Joodse vluchtelingen uit Italië die tussen 1943 en 1945 wanhopig het vrije Zwitserland probeerden te bereiken.
Nieuw onderzoek door Nieuwscheckers wijst uit dat Rossi in deze studie en in een ander boek, beide gepubliceerd met een beurs van het Zwitserse Nationale Wetenschapsfonds (SNSF), stukken heeft overgeschreven zonder bronvermelding. Bovendien lijken aquarellen van haar hand, te koop aangeboden ten bate van haar privé-onderzoeksinstituut RECEPTIO in Lugano, verdacht veel op de bloemen en vogels van de Italiaanse kunstenares Silvia Molinari (meer hierover in dit artikel).
Deze nieuwe vondsten komen bovenop eerdere onthullingen van Nieuwscheckers en anderen, waaruit bleek dat een projectplan en een aantal academische artikelen lappendekens van citaten en bijna-citaten waren zonder bronvermelding en aanhalingstekens. Het bestaan van enkele stafleden van Rossi’s privé-onderzoeksinstituut is uiterst dubieus en ze heeft kunstwerken van anderen gepresenteerd als eigen werk.
Studie over Renaissance-literator
Carla Rossi publiceerde de afgelopen jaren veel van haar wetenschappelijke werk in eigen tijdschriften en bij eigen uitgeverijen. In 2018 publiceerde zij een studie over de Engels-Italiaanse vertaler uit de Renaissance John Florio bij de wetenschappelijke uitgeverij Thecla Academic Press. Deze uitgeverij was tot de opheffing in 2020 gevestigd op een postadres in Londen. De directeur was Carla Rossi. Rossi ontving voor de Open Access-publicatie van het boek 12.000 Zwitserse franken subsidie – ongeveer hetzelfde bedrag in euro’s – van het Zwitsers Nationaal Wetenschapsfonds.
Een passage van ongeveer 600 woorden uit dit boek, over de vraag of Florio een spion was, komt grotendeels woordelijk en zonder bronvermelding overeen met een artikel van de journalist en schrijver Corrado Augias in de Italiaanse krant La Repubblica (1991). Ook nam Rossi zonder bronvermelding teksten over uit een masterscriptie, een proefschrift, twee boekbesprekingen en bronnen als Wikipedia. Voorbeelden van deze overnames zijn uitgebreid gedocumenteerd in dit rapport (pdf).
Hoewel de omvang van de overgeschreven teksten in dit boek van 366 pagina’s beperkt is, geven ze niet de indruk dat de auteur sterk hecht aan bronvermelding. Maar het is kruimelwerk vergeleken bij de grootschalige knip- en plakmethode die Rossi twee jaar later toepaste in haar boek over Joodse vluchtelingen.
Over de grens: Rossi als Holocaust-historicus
In 2020 betrad Rossi nieuw terrein met het boek Sul confine Italo-Svizzero 1943-1945 (‘Op de grens tussen Italië en Zwitserland 1943-1945’). Rossi kreeg van het Zwitsers Nationaal Wetenschapsfonds een publicatiebeurs van ongeveer 15.000 euro voor een historische studie over de Joodse vluchtelingen die vanuit Italië wanhopig probeerden om Zwitserland te bereiken. Dankzij de beurs is het boek gratis te downloaden. Uitgever is RECEPTIO Academic Press, gevestigd in Lugano, de woonplaats van Rossi, en op hetzelfde Londense postadres als de opgeheven uitgeverij Thecla Academic Press. Directeur: Carla Rossi.
Voor dit project zocht Rossi in 2019 samenwerking met de Italiaanse historicus Amedeo Osti Guerrazzi (Universiteit van Padua), een Holocaust-expert met een stapel boeken op zijn naam over het Italiaanse fascisme, Duitse oorlogsmisdaden, het Italiaanse leger in de Tweede Wereldoorlog en de Jodenvervolging in Italië. Samen begonnen ze aan een project dat ‘Sul confine’ zou heten, ‘Op de grens’, en waarvoor Osti Guerrazzi een boek zou schrijven over de situatie in Italië en Rossi over die langs de Zwitserse grens.
In Rossi’s Sul confine, verschenen in de laatste maanden van 2020, is Osti Guerrazzi opvallend afwezig. In de inleiding wordt hij zuinigjes vermeld als degene met wie Rossi het project heeft ‘bedacht’; verwijzingen naar zijn talrijke publicaties over het onderwerp ontbreken volledig.
Osti Guerrazzi vertelt Nieuwscheckers telefonisch vanuit Padua dat Rossi begin 2020 de samenwerking verbrak. Voorafgaand aan die breuk had hij haar een 79 pagina’s tellende, onvoltooide en ongepubliceerde studie gestuurd (email in ons bezit). Een work in progress. Als we die studie naast Rossi’s boek leggen, blijkt dat de eerste zes pagina’s van de historicus bijna woordelijk zijn overgenomen als pagina 17 tot en met 25 en 27 tot en met 29. Bij deze passages krijgt Guerrazzi geen credits.
Maar daar blijft het niet bij.
Verborgen bronnen
Sul confine telt 228 bladzijden, waarvan de eerste 6 gevuld zijn met voorwerk en de laatste 83 met interviews en brieven. Blijven over 138 pagina’s, waarvan er minstens 42 passages bevatten die woordelijk of bijna woordelijk, zonder aanhalingstekens en bronvermelding zijn overgenomen uit studies, krantenartikelen, blogs en andere bronnen. Zie voor een uitgebreid overzicht deze bijlage (pdf).
Op veel plaatsen lijkt Rossi naar haar bronnen te verwijzen, maar blijkt ze bij nadere bestudering een ongenoemde tekst over te schrijven. Zo’n geval is te vinden op pagina’s 81 en 85-87, waar ze het verhaal vertelt van de Zwitserse grenswacht Erwin Naef, die gevluchte Joden terug moest drijven naar Italië, maar last kreeg van zijn geweten. Hij hielp uiteindelijk om samen met de burgemeester van zijn dorp een Nederlands gezin te redden. De baby die daardoor de oorlog overleefde, keerde meer dan een halve eeuw later als een volwassen man terug bij de burgemeesterswoning met een bos bloemen als eerbetoon.
Een roerend verhaal, dat echter niet te vinden is in de bron waar Rossi naar verwijst, een Duitstalig artikel van de Zwitserse historici Gregor Spuhler en Georg Kreis uit 2014. Het is wel opgenomen in een Italiaans artikel dat Kreis in 2017 schreef voor een Zwitserse krant. Het hele verhaal over Naef in Rossi’s boek is ontleend aan dit artikel van Kreis. Emeritus-hoogleraar Kreis (Universiteit van Bazel) zegt desgevraagd: ‘Het gebruik van volledige zinnen die niet gemarkeerd zijn als citaten is een duidelijk geval van plagiaat.’
Falende peer review
De Universiteit van Zürich doet onderzoek naar de beschuldigingen van plagiaat en zolang dat niet is afgerond wil de woordvoerster geen vragen beantwoorden over Rossi. Ook over de opzet van het onderzoek – duur, reikwijdte, onafhankelijkheid van de commissie – wil zij niets kwijt.
De woordvoerder van het Zwitsers Nationaal Wetenschapsfonds (SNSF), Florian Fisch, meldt eveneens een onderzoek naar Rossi en vraagt geduld. Als antwoord op de vraag hoe de door SNF gesubsidieerde boeken van Rossi de peer review konden passeren, legt hij uit dat het SNF minder hoge eisen stelt aan publicatiebeurzen dan aan onderzoeksbeurzen. Bij de laatste gaat het om bedragen die tien keer zo groot of groter zijn dan bij publicatiesubsidies.
Fisch: ‘Voor onderzoeksbeurzen checkt de SNSF uiteraard de kwalificaties van de onderzoekers, selecteert meer dan één externe peer-reviewer, beoordeelt de verkregen reviews en komt tot een onafhankelijk besluit.’
Rossi kreeg voor de studies over John Florio en over Joodse vluchtelingen beurzen om de boeken Open Access te publiceren. De uitgever van de boeken – in dit geval: Rossi zelf – is verantwoordelijk voor de peer review. Het SNSF vraagt de uitgever een schriftelijke verzekering dat deze het boek heeft laten keuren door een onafhankelijke expert en beoordeelt zelf of de beoordeling door die expert plausibel klinkt. Of dit de juiste procedure is bij onderzoekers die hun eigen uitgever zijn, is onderwerp van een kritische evaluatie bij het fonds.
Eerder zei Fisch al tegen Nieuwscheckers: ‘Er was destijds geen reden om te twijfelen aan de authenticiteit van de brieven en de garanties die erin werden gegeven.’
Carla Rossi heeft niet gereageerd op herhaalde verzoeken om commentaar.
Juridische dreigementen
Hoewel de bewijzen zich blijven opstapelen, ontkent Rossi nog steeds in alle toonaarden dat zij iets misdaan heeft. Bloggers, Twitteraars en journalisten die kritiek uitten op Rossi kregen dreigbrieven van advocaten. Ook Nieuwscheckers mocht er tot nu toe vier ontvangen.
Op Twitter postte het account @receptiogate, dat namens Rossi lijkt te spreken, delen van juridische stukken en intimiderende boodschappen aan het adres van Peter Kidd, de manuscriptenexpert uit Oxford die in december met een blog over plagiaat door Rossi de affaire aan het rollen bracht. Ook de Universiteit van Zürich, die in december via Twitter bekend maakte dat er een onderzoek was ingesteld naar Rossi, krijgt er van langs. Vanwege deze dreigementen laten we, bij hoge uitzondering, de auteur van het rapport over het Florio-boek anoniem. Deze onderzoeker heeft geen banden met Rossi.
Terwijl het onderzoek van de Universiteit Zürich nog loopt, nam Rossi onlangs een voorschot op de uitkomst. Een paar dagen geleden verscheen op de site van het RECEPTIO-instituut de mededeling (archief): ‘In december 2022 werden wij het slachtoffer van een kwaadaardige online lastercampagne die ons instituut een maand stil legde. Na een juridisch onderzoek dat vaststelde dat alle beschuldigingen aan ons adres ongefundeerd waren en het resultaat van het geraaskal van een zieke geest (waar haters geloof aan hechtten) heeft het centrum in februari 2023 zijn culturele activiteiten hervat.’
