Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De bewering
Ondanks het feit dat treinen, bussen, trams en metro’s “barstensvol” zitten, zijn de reizigersaantallen in het ov over het algemeen teruggelopen.
Het oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
In het voorlopige verkiezingsprogramma van de VVD voor de Tweede Kamerverkiezingen staat dat ondanks het feit dat het openbaar vervoer vaak vol zit, de reizigersaantallen in het ov over het algemeen zijn teruggelopen (p. 47). Om beide ontwikkelingen het hoofd te bieden, wordt gepleit voor het vlot op- en afschalen van het ov. De termen die gebruikt worden in het verkiezingsprogramma zijn echter vaag en het is daardoor niet duidelijk vanaf welke periode de reizigersaantallen verminderd zouden zijn.
In berichtgeving over reizigersaantallen in het ov wordt dit duidelijker. NRC schreef in maart dat volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) het aantal reizigers in het ov in 2022 nog een kwart minder was dan in 2019. Toen in 2020 de coronacrisis en de daarbij behorende lockdowns en andere maatregelen begonnen, is het aantal reizigers sterk afgenomen. In 2022, toen de laatste coronamaatregelen opgeheven werden, was er geen onmiddelijke terugkeer naar de aantallen van 2019. De NS schreef over vergelijkbare ontwikkelingen toen het de jaarcijfers van 2022 publiceerde.
Waarom is dit onwaar?
NRC citeert weekcijfers van het CBS, dus die kunnen als eerste gecheckt worden. De bron van het CBS is het aantal check-ins met de ov-chipkaart, beschikbaar gesteld door Translink, de beheerder van de ov-chipkaart en verwerker van alle transacties in het openbaar vervoer. Hieruit blijkt dat er in 2022 in totaal 966 miljoen keer werd ingecheckt in het openbaar vervoer, wat ruim dan een kwart minder was dan in 2019. Toen werd er 1285 miljoen keer ingecheckt. Het aantal reizigers ligt dus inderdaad nog onder het niveau van voor de coronacrisis.
De afname begon drie jaar geleden. In de eerste tien weken van 2020 was er nauwelijks verschil met het aantal instappers in de eerste tien weken van 2019. Na week 10 van 2020 nam de hoeveelheid instappers drastisch af. Er was een daling van 27,55 miljoen instappers in week 10 naar 3,56 miljoen in week 13. Deze afname vond plaats in het begin van maart, toen de eerste coronamaatregelen actief werden. De maatregelen, zoals het advies om thuis te werken en de eerste lockdown, hadden effect op het ov.
Als er naar de tussenliggende jaren gekeken wordt, wordt dit beeld genuanceerd. In de rest van 2020 bleef het aantal reizigers laag vergeleken met 2019, maar in 2021, 2022 en de eerste 34 weken van 2023 steeg het aantal instappers gestaag. In 2020 was er sprake van in totaal 663 miljoen reizigers, terwijl dit in 2021 692 miljoen was en in 2022 966 miljoen. Tot dusver zijn er in 2023 684 miljoen instappers geweest, vergeleken met respectievelijk 374 miljoen en 582 miljoen reizigers in dezelfde periode in 2021 en 2022.
Deze trend van groei kan ook gezien worden in het lijndiagram van het CBS, waarin het duidelijk is dat de lijnen van het aantal instappers in de opeenvolgende jaren 2020 tot 2023 steeds dichter bij de oranje lijn van 2019 komen te liggen. Het staafdiagram dat de jaarcijfers van het CBS en de opgetelde weekcijfers van de eerste 34 weken van ieder jaar op een rij zet, laat ook groei zien. Ieder jaar sinds 2020 neemt het aantal instappers in beide periodes toe.
De trend van groeiende reizigersaantallen werd in 2022 ook erkend door het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid (KiM), dat toen voorspelde dat in het gebruik van openbaar vervoer in 2023 weer bijna op het niveau van 2019 zou komen te liggen. Dit was niet het enige scenario in het rapport van het KiM, maar bij elke mogelijkheid werd voorspeld dat het niveau van het ov-gebruik uiteindelijk weer terug zou komen naar dat van voor de coronacrisis. Op zijn laatst zou dit gebeuren in 2026.
Was er dan vóór 2019 sprake van teruglopende reizigersaantallen? Ook dat lijkt twijfelachtig. Het CBS en Translink konden geen cijfers geven van de jaren voor 2019, maar het aantal instappers in bussen, trams, metro’s en ferry’s is van 2014 tot 2018 ook elk jaar gestegen volgens cijfers verzameld door kennisplatform CROW. Alhoewel deze cijfers niet direct vergeleken kunnen worden met die van het CBS omdat het een andere populatie betreft, geven ze wel een aanwijzing over de trend die bestond voor 2019.
Conclusie
De bewering dat reizigersaantallen in het ov over het algemeen terug zijn gelopen, klopt niet. Het is zo dat in 2020 de reizigersaantallen in het ov fors zijn gedaald en dat de huidige aantallen nog niet terug zijn op het niveau van 2019, ondanks het loslaten van alle coronamaatregelen in 2022. Aan de andere kant is het aantal ov-reizigers in deze periode ieder jaar consistent gestegen en de verwachting is dat het ergens de komende jaren weer op het oude niveau zal komen.
