RF Kennedy overdrijft bijwerkingen vaccins

Bijwerkingen van het mazelenvaccin leiden elk jaar tot sterfgevallen, hersenontsteking en blindheid.

Onwaar

In Texas en New Mexico heeft een uitbraak van mazelen tot nu toe zo’n 300 besmettingen opgeleverd. Een zesjarige is daarbij overleden aan een longontsteking, een vaak voorkomende complicatie bij een ernstig verlopende mazeleninfectie. Het meisje was niet gevaccineerd; haar ouders hadden twijfels over het vaccin en ze kenden verhalen over de voordelen van een natuurlijke infectie voor het versterken van het immuunsysteem, vertelt haar vader in een interview.

De dalende vaccinatiegraad onder jonge kinderen vormt de verklaring voor de mazelenuitbraak. Het mazelenvirus stond in de Verenigde Staten sinds 2000 te boek als ‘uitgeroeid’ na een decennia durende campagne. Toch is de Amerikaanse overheid onder leiding van de nieuwe minister van Volksgezondheid Robert F. Kennedy veel minder eenduidig over vaccinatie, blijkt onder meer uit dit opiniestuk van zijn hand. In de communicatie ligt vooral nadruk op risico’s en bijwerkingen, keuze van ouders en het belang van gezonde voeding plus vitamines. Vaccins raadt RFK niet expliciet af, maar hij trekt wel herhaaldelijk nut en effectiviteit in twijfel .

Kennedy staat al langer te boek als een vaccin-scepticus en dat is vooral in interviews te merken. Zo was hij 12 maart te gast op FoxNews bij Sean Hannity en vertelde hij over het mazelenvaccin: “Er zijn bijwerkingen van het vaccin. Het veroorzaakt elk jaar sterfgevallen. Het veroorzaakt alle ziektes die de mazelen zelf veroorzaken: hersenontsteking, blindheid, et cetera.” De post met een clip uit het interview op X is voorzien van een community note, maar die oordeelt niet over de inhoud van de claim en vertelt alleen dat bijwerkingen zeldzaam zijn. [Archive]

Verschillende media hebben aandacht besteed aan het waarheidsgehalte van beweringen in het interview, waaronder Rolling Stone, ABC News en STAT.

Mazelenvaccins bevatten een levend, verzwakt virus dat na vaccinatie vermeerdert in het lichaam. Dat resulteert niet in mazelen, maar een milder verlopende infectie. In Nederland is het mazelenvaccin onderdeel van een 3-in-1-vaccin, de BMR-prik, die tegelijkertijd afweer opwekt tegen bof en rode hond. Terwijl het immuunsysteem de verzwakte virussen bestrijdt en opruimt, ontwikkelt de afweer een geheugen. Wie na vaccinatie geïnfecteerd raakt, wordt niet ziek of krijgt alleen milde symptomen.

Bij elke vaccinatie kunnen bijwerkingen optreden en dat geldt ook voor mazelenvaccinatie met de BMR-prik. Na de prik kunnen kinderen, net als bij andere vaccinaties, last krijgen van roodheid op de prikplek, stijve spieren of koorts. Veel zeldzamer is een koortsstuip na vaccinatie en een allergische reactie is zeer uitzonderlijk.

Veroorzaakt mazelenvaccinatie elk jaar sterfte, zoals Kennedy beweert? Nee, stelt The Infectious Diseases Society of America (IDSA): “Er zijn geen sterfgevallen aangetoond die verband houden met het BMR-vaccin bij gezonde mensen. Er zijn zeldzame gevallen bekend van sterfgevallen als gevolg van bijwerkingen van het vaccin bij kinderen met een verzwakt immuunsysteem, en daarom wordt hen afgeraden het vaccin te halen.”

Enkele sterfgevallen na mazelenvaccinatie zijn bijvoorbeeld beschreven bij jonge kinderen met SCID (een ernstige aangeboren immuunstoornis). Voor mensen met een functionerend immuunsysteem geldt: “Het risico op overlijden als gevolg van een infectie met het virus uit het mazelenvaccin lijkt buitengewoon laag te zijn”, aldus onderzoekers na analyse van ernstige bijwerkingen.

Andere bijwerkingen van het mazelenvaccin die Kennedy aanhaalt zijn sporadisch gerapporteerd. Het aantal gevallen van hersenontsteking na vaccinatie is zo laag dat er volgens onderzoekers “geen sluitend bewijs is gevonden voor het optreden van encefalopathie of encefalitis als gevolg van de toediening van mazelenvaccins”. Bijwerkingencentrum LAREB stelt dat de BMR-prik geen hersenvliesontsteking veroorzaakt bij een goed werkend immuunsysteem.

Het doormaken van mazelen kan in zeldzame gevallen het gezichtsvermogen aantasten doordat de gezichtszenuw wordt beschadigd (optische neuritis) of door littekenvorming in het oog. Dat is vooral een risico bij chronische ondervoeding in ontwikkelingslanden en een ernstig gebrek aan vitamine A. Extra vitamine A geven kan in die situatie oogschade beperken, maar dat maakt van vitamine A geen panacee in Westerse landen, een geluid dat Kennedy ook verkondigt.

Blindheid na mazelenvaccinatie blijkt uiterst zeldzaam en kan met de juiste behandeling herstellen. Over de precieze relatie met mazelenvaccinatie is nog veel onduidelijk. “Het aantal gerapporteerde gevallen is te klein en de gegevens in de rapporten zijn te onduidelijk om een positief verband tussen mazelenvaccin en optische neuritis te ondersteunen”, schrijven onderzoekers na analyse van deze specifieke bijwerking.

Mazelen is een van de besmettelijkste infectieziekten, illustreert deze infographic. Naar schatting 90 procent van de mensen die niet gevaccineerd is, wordt ziek na contact met een mazelenpatiënt. Bij veel mensen verloopt de infectie relatief mild, maar toch ligt het sterfterisico volgens het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) op 1 à 3 per 1000 , vooral onder kinderen jonger dan 5 jaar en mensen met een gebrekkige afweer. Longontsteking is bij mazelen verantwoordelijk voor zestig procent van de sterfte. Hersenontsteking komt voor bij 1 op 1000 à 2000 gevallen.

Hoewel in het Westen mazelen een zeldzame ziekte is geworden, is dat in veel andere landen niet het geval. In 2022 werden wereldwijd 9,2 miljoen infecties geregistreerd en zo’n 136.000 sterfgevallen, meldt GAVI, een internationaal samenwerkingsverband van overheden en bedrijven dat vaccinatie bevordert in arme landen. Het aantal besmettingen gaat sinds de coronapandemie omhoog door tanend succes van vaccinatieprogramma’s. Vooral in landen als Congo, Ethiopië en Pakistan is de vaccinatiegraad onder kinderen laag, terwijl sterfte door mazelen in regio’s met gebrekkige medische voorzieningen volgens GAVI kan oplopen tot 1 op 100.

Deze statistieken laten zien dat de risico’s van ernstige complicaties van een mazeleninfectie vele malen groter zijn dan de kleine kans op ernstige bijwerkingen na vaccinatie.

RF Kennedy waarschuwt dat door mazelenvaccinatie jaarlijks mensen overlijden, maar dat is niet waar. Verder zou het vaccin alle ziektes veroorzaken die de mazelen zelf veroorzaakt, zoals hersenontsteking en blindheid. Zulke bijwerkingen zijn hoogst zeldzaam en de relatie met vaccinatie is niet sluitend bewezen. De kans erop is hoe dan ook vele malen kleiner dan het risico op ernstige complicaties en sterfte als je ongevaccineerd mazelen oploopt.