De gezondheidszorg is een belangrijk verkiezingsthema voor Emile Roemers SP. Volgens de partij komen veel mensen met een laag inkomen in de problemen door het zorgstelsel. Nieuwscheckers nam een aantal beweringen van Roemer hierover onder de loep.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
De zorg is voor veel mensen onbetaalbaar geworden en dat is de schuld van de marktwerking. Dat concludeerde SP-leider Emile Roemer op maandag 13 februari in het radioprogramma Stand.nl. Volgens Roemer draait de burger op voor de hoge zorgkosten die worden veroorzaakt door de marktwerking in de publieke sector. Zo zijn er volgens hem meer dan een miljoen mensen die een betalingsregeling hebben om hun zorgkosten te kunnen betalen.
Wat wordt bedoeld met marktwerking?
In 2006 is het ziekenfonds verruild voor de zorgverzekeringswet. Sindsdien hebben burgers een verplichte basisverzekering die bij verschillende zorgverzekeraars kan worden afgesloten. Het idee hierachter is dat zorgverzekeraars met elkaar kunnen concurreren. De zorg wordt ingekocht tegen een zo’n laag mogelijke prijs waardoor ook de kosten voor de patiënt zo laag mogelijk zijn.
Toch zijn de overheidsuitgaven voor Volksgezondheid de afgelopen jaren gestegen, ook na de invoering van de zorgverzekeringswet:
Sommige politieke partijen claimen dat dit te maken heeft met de marktwerking in de zorg. Ziekenhuizen en specialisten hebben er financieel baat bij om zoveel mogelijk patiënten te behandelen en te onderzoeken. Ook als dit niet nodig is. Hierdoor worden jaarlijks miljarden euro’s verspild [[Zie het whitepaper Verspilling in de zorg van Zorgvisie [pdf].]] en is er sprake van veel bureaucratie. [[Zie de Kamerbrief over merkbaar minder regeldruk in de zorg. ]]
De SP, maar ook andere partijen, pleiten mede daarom voor een compleet nieuw zorgstelsel: het Nationaal ZorgFonds.
Wat zegt Roemer?
Het idee voor een Nationaal ZorgFonds staat hoog op de agenda van de SP. Aan Roemer de taak de kiezer ervan te overtuigen dat het huidige zorgstelsel niet goed functioneert. Tijdens het interview bij Standpunt.nl doet Roemer dan ook meerdere beweringen waaruit volgens hem blijkt dat de marktwerking in de zorg heeft geleid tot negatieve gevolgen. Zo stelt hij dat er een ‘enorme bureaucratie’ is ontstaan, dat er onnodig allerlei managers zijn aangenomen, dat de zorg inefficiënt en duurder is geworden en dat de werkdruk te hoog is mede door de ‘controlegekte’.
Gespreksleider Sven Kockelmann probeert het gesprek in evenwicht te brengen door met tegenbewijs te komen. Zo haalt hij tijdens het interview een artikel aan van zorgeconoom Marcel Canoy. Volgens Kockelmann laat Canoy zien dat de privatisering van de zorg ook positieve kanten kent. Wachtlijsten zijn korter geworden, de zorg is toegankelijker en de zorgkosten voor mensen met een minimumloon daalden met ongeveer 100 euro in de afgelopen tien jaar.
Roemer geeft aan dat deze beweringen niet kloppen. Hij zegt juist dat de zorg voor veel mensen onbetaalbaar is geworden, zeker voor mensen met een laag inkomen. Het aantal mensen dat een betalingsregeling afsluit om de zorgkosten te kunnen betalen, is volgens hem toegenomen.
Laten we alle beweringen van Roemer een voor een afgaan.
Roemer:
“De premies zijn voor veel mensen met een laag inkomen juist omhoog gegaan.”
In een brief van de Rijksoverheid is op een rij gezet wat de netto-uitgaven aan zorgpremie en eigen risico zijn voor iemand op het sociaal minimum voor de periode 2004-2015, rekening houdend met de zorgtoeslag. Zo is te zien dat de gemiddelde zorgkosten voor minima weliswaar fluctueren, maar over een periode van tien jaar is een daling van ongeveer 100 euro waar te nemen (zie grafiek hieronder). De zorgkosten voor mensen op het sociaal minimum zijn in ieder geval niet structureel omhoog gegaan.
Roemer:
“Het aantal mensen in armoede is opgelopen, net als het aantal mensen dat langdurig onder de armoedegrens leeft.”
Op 8 februari van dit jaar presenteerde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) nieuwe cijfers [[Deze cijfers gaan tot 2015. Over 2016 zijn nog geen cijfers beschikbaar.]] over het aantal huishoudens dat onder de lage-inkomensgrens leeft plus het aantal mensen dat langdurig onder deze grens leeft. Deze cijfers laten zien dat het aantal huishoudens in armoede gelijk is gebleven ten opzichte van vorig jaar. Ten opzichte van 2011 is wel een groei te zien. Ook is te zien dat het aantal huishoudens dat langdurige onder de lage-inkomensgrens leeft is toegenomen. Op dit punt heeft Roemer dus gelijk.
Roemer:
“Meer dan een miljoen mensen moeten een betalingsregeling treffen om hun zorgkosten te kunnen betalen.”
Het is niet bekend waar Roemer deze gegevens vandaan heeft, ook niet nadat contact is gezocht met de partij. In een Kamerbrief die minister Schippers (Volksgezondheid) in oktober 2016 publiceerde, staan in ieder geval gegevens die de uitspraken van Roemer tegenspreken. Zo werden vorig jaar enkele versoepelingen doorgevoerd waardoor wanbetalers beter konden worden geholpen door zorgverzekeraars. Zo is het makkelijker geworden om een betalingsregeling af te sluiten. Mede hierdoor daalde het aantal wanbetalers tussen 2014 en 2016 met ruim 10% (zie de grafiek hieronder).
Het is de afgelopen jaren steeds makkelijker geworden om een betalingsregeling af te sluiten bij zorgverzekeraars. Het is zelfs mogelijk om een betalingsregeling te treffen voordat er zorgkosten zijn gemaakt. Schippers geeft aan dat een deel van de verzekerden het gespreid betalen van het eigen risico inmiddels dan ook als service is gaan zien. Het afsluiten van een betalingsregeling hoeft dus niet per se worden afgesloten uit noodzakelijk kwaad, maar kan ook als praktisch worden ervaren. Hoewel het afsluiten soepeler verloopt, is het aantal lopende regelingen alsnog gedaald:
2014: 278.947 lopende betalingsregelingen
2015: 238.961 lopende betalingsregelingen
Hoewel een aantal beweringen van Roemer niet klopt, kan uit de gegeven cijfers niets worden gezegd over hoe de burger de zorgkosten ervaart. Er zijn gevallen bekend die moeite hebben met het betalen van de zorgkosten, maar of dit in direct verband staat met een te hoge premie is niet te zeggen.
Is het nu echt zo slecht gesteld met de zorg?
Volgens Marcel Canoy zijn er zeker nog verbeteringen mogelijk in de zorgsector. Denk hierbij aan de bureaucratie die vaak veel tijd in beslag neemt van zorgverleners. Maar er zijn de afgelopen jaren ook verbeteringen zichtbaar.
“Maar dat wil de SP niet zien, omdat dat hun plan voor een Nationaal ZorgFonds in de weg staat. En dat Nationale ZorgFonds willen ze onderbouwen met de stelling dat alles nu verkeerd gaat. Maar uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken die ik in mijn artikel gebruik, blijkt dat dit helemaal niet het geval is.”
Canoy pleit er daarom voor om collectief aan verbeteringen in de zorg te werken, maar dan binnen het huidige zorgstelsel.
Conclusie
Emile Roemer schetst het beeld dat mensen met een laag inkomen de dupe zijn van hoge zorgkosten. Op basis van beschikbare cijfers is dat niet te onderbouwen. Zo zijn de gemiddelde zorgkosten voor minima de afgelopen tien jaar gedaald. Verder is aantal wanbetalers dat hun zorgverzekering niet betaalt de afgelopen jaren gedaald.
