Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bron van de bewering
“In Rotterdam maanden eerder dood dan in andere steden omdat onze lucht vervuild is”, stelde Chantal Zeegers, lijsttrekker en fractievoorzitter van D66 Rotterdam, in het Haven Verkiezingsdebat.
Waarom klopt dit?
Uit de meest recente cijfers van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) blijkt dat de levensverwachting in Rotterdam lager ligt dan het landelijk gemiddelde. Het driejaarsgemiddelde in de periode 2013-2016 lag in de havenstad op 80,1 jaar, tegen 81,5 jaar in Nederland. Ook in vergelijking met de grootste steden bungelt de stad onderaan. Zo worden inwoners van Amsterdam gemiddeld 80,5 jaar en die van Almere 81,8 jaar. Toch zijn er steden waar de levensverwachting nog lager ligt dan in Rotterdam, zoals in Enschede (80,0 jaar) en Heerlen (79,5 jaar).
Wat betreft luchtkwaliteit komt Rotterdam er ook niet goed vanaf. Het RIVM analyseert dit ieder jaar voor heel Nederland aan de hand van twee schadelijke stoffen: stikstofdioxide en fijnstof. Stikstofdioxide wordt voornamelijk rond verkeersaders en in de buurt van industrie teruggevonden. Fijnstof, dat bestaat uit kleine, in de lucht zwevende stofdeeltjes, komt ook vrij in het verkeer maar bijvoorbeeld ook rond veehouderijen. Beide stoffen zijn schadelijk voor de gezondheid.
Inwoners van Rotterdam kregen in 2020 te maken met de smerigste lucht. Daar werd gemiddeld 21,5 μg/m3 (microgram per kubieke meter) stikstofdioxide gevonden, terwijl het landelijk gemiddelde uitkomt op 14,2 μg/m3. Voor fijnstof kwam de stad uit op gemiddeld 17,4 μg/m3, tegen gemiddeld 15,9 μg/m3 landelijk. Ter vergelijking: op de Waddeneilanden ademen de inwoners tot meer dan drie keer schonere lucht in. Op Schiermonnikoog werd bijvoorbeeld maar 6,2 μg/m3 aan stikstofdioxide gemeten.
Wat betreft levensverwachting en luchtkwaliteit bevindt Rotterdam zich inderdaad in de onderste regionen. Maar de vraag is of er een causaal verband is tussen de luchtverontreiniging en het feit dat mensen in Rotterdam minder oud worden dan in andere steden. In Heerlen hebben mensen ook een relatief lage levensverwachting maar is de luchtkwaliteit niet zo slecht. In 2020 werd daar 12,4 μg/m3 stikstofdioxide gemeten en 14,9 μg/m3 fijnstof. In de Groningse gemeente Pekela liggen de aantallen nog een stuk lager (7,9 μg/m3 en 13,3 μg/m3) en leven de inwoners dus in relatief schone lucht. Toch ligt de levensverwachting daar landelijk gezien het laagst: op 78,7 jaar.
Volgens Lex Burdorf, hoogleraar Maatschappelijke Gezondheidszorg aan het Erasmus MC in Rotterdam, spelen er bij iemands levensverwachting dan ook meer factoren een rol dan alleen de kwaliteit van de lucht die wordt ingeademd. Belangrijker zijn sociaaleconomische factoren, zoals opleidingsniveau en inkomen, zegt hij. “In Rotterdam wonen relatief meer lager opgeleide mensen. Die groep leeft over het algemeen iets ongezonder omdat ze minder geld hebben en minder kennis over gezond eten. Ook roken ze bijvoorbeeld vaker. Dat heeft allemaal invloed op hoe oud iemand wordt.” Luchtverontreiniging is dus deels verantwoordelijk voor de lagere levensverwachting, maar leefstijl, inkomen en opleidingsniveau zijn ook belangrijke oorzaken. “Luchtkwaliteit is een van de top 5 factoren om de gezondheid te verbeteren”, aldus Burdorf.
D66 Rotterdam zegt de uitspraak onder andere te hebben gebaseerd op onderzoek van het RIVM en de WHO naar luchtvervuiling en gezondheidswinst, laat een medewerker bij navraag weten. Maar “een perfect causaal verband tussen luchtvervuiling in Rotterdam en een verminderde levensverwachting” kan D66 Rotterdam naar eigen zeggen niet achterhalen. “Ook lijkt me dit wetenschappelijk gezien ontzettend lastig gezien de complexiteit, meetbaarheid en de grote hoeveelheid variabelen die de levensverwachting van de mens beïnvloeden. Op basis van de onderzoeken die er zijn lijkt het aannemelijk dat in steden met stukken minder luchtvervuiling dan in Rotterdam, daar de luchtvervuiling een factor is die weinig tot geen negatieve impact zal hebben op de levensverwachting.”
Conclusie
De uitspraak van Chantal Zeegers van D66 Rotterdam klopt dus, maar het ligt genuanceerder. Luchtverontreiniging is niet de enige oorzaak van het feit dat inwoners van Rotterdam iets eerder sterven dan inwoners van andere steden in Nederland.
Deze factcheck is gemaakt in het kader van de factcheckmarathon die ANP, Pointer en Nieuwscheckers doen in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen op 16 maart 2022.
