Russische piek in botbreuk-zoekopdrachten minder groot dan het lijkt

Uit zoekopdrachten in Google blijkt dat Russen massaal zoeken naar informatie over het breken van ledematen om dienstplicht te ontlopen.

Onnauwkeurig

RTL Nieuws bracht deze week het nieuws dat Russen massaal googelen naar ‘je eigen arm breken‘ na de speech van president Poetin (Engelse tekstversie op site Kremlin), waarin hij een gedeeltelijke mobilisatie afkondigt. Het zoekgedrag zou een weerslag zijn van Russen die proberen onder de dienstplicht uit te komen. Met een arm in het gips kun je niet trainen en vechten.

De speech werd op woensdagochtend 8:00 uur Nederlandse tijd uitgezonden in Rusland (9:00 uur in Moskou). RTL Nieuws kwam aan het eind van de dag met een bericht dat linkt naar een artikel in Newsweek. Newsweek geeft geen verdere links of bronnen.

De Telegraaf publiceerde op donderdagochtend een bericht over hetzelfde onderwerp. Daarin wordt gelinkt naar een analyse van een Russische zoekopdracht in Google Trends. RTL Nieuws heeft het oorspronkelijke bericht later met een link naar precies dezelfde Trends-analyse geüpdatet. Daarnaast besteedde Linda aandacht aan het onderwerp.

Google heeft inzicht in de belangstelling en informatiebehoefte van een flink deel van de internetgebruikers in een land, regio of zelfs wereldwijd. Met Google Trends is het mogelijk om daar grafische analyses van te maken, al laat de dataverwerking en indexering door Google soms wat te raden over het precieze belang van een hoge score.

De analyse waar RTL Nieuws en De Telegraaf naar linken kijkt naar de Russische zoekterm “как сломать руку”, wat volgens Google Translate zoveel betekent als “hoe breek je een hand”. Die zoekopdracht laat op 21 september tussen 8:00 en 10:00 uur een plotse piek zien, samenvallend met de start van de speech. De toespraak zelf duurde maar een klein kwartier, maar gaf zo te zien aanzet tot een nieuwsgolf in Rusland, en daarbij veranderend zoekgedrag. In de dagen na 21 september blijft deze zoekopdracht populairder dan daarvoor.

Uit de grafieken die Google Trends weergeeft, is niet af te leiden hoeveel Russen hebben gezocht naar “hoe breek je een hand”. Google Trends presenteert namelijk de relatieve populariteit van een zoekopdracht op een bepaald moment in een bepaalde regio, en drukt die populariteit uit in een indexgetal tussen 0 en 100. Deze zogenaamde normalisatie voorkomt dat zoekgedrag in landen met hoge bevolkingsaantallen en frequent internetgebruik altijd de ranglijst zouden aanvoeren.

Door normalisatie kunnen regio’s worden vergeleken. Daardoor is niks te zeggen over welk deel van de internetgebruikers in de Russische deelrepubliek Jakoetië of Dagestan hebben gezocht naar handbreektips. De populariteit van de zoekterm nam toe, maar absolute aantallen zijn er niet aan te koppelen.

“Om een idee te krijgen van de relatieve omvang, kunnen we extra zoektermen toevoegen, wat helpt om die zoekinteresse in perspectief te plaatsen”, schrijft deze insider over gebruik van Google trends. Dat is ook mogelijk voor aan “hoe breek je een hand” gerelateerde zoekopdrachten die Google Trends suggereert.

Om de zoekterm die RTL Nieuws en De Telegraaf gebruikten in perspectief te plaatsen, voegen we drie gerelateerde zoekopdrachten toe. Naast как сломать руку (hoe breek je een hand), zijn dat: как уехать из россии (hoe Rusland te verlaten), как откосить от мобилизации (hoe mobilisatie te voorkomen), откосить от мобилизации (vermijd mobilisatie) en как безболезненно сломать руку (hoe pijnloos een arm te breken).

Toevoeging van deze extra zoekopdrachten in Google Trends lijkt de ogenschijnlijk grote belangstelling voor botbreuken te relativeren. Zoekopdrachten van internetgebruikers die informatie zoeken over het vermijden van mobilisatie of het verlaten van Rusland scoren structureel hoger dan belangstelling voor het breken van hand of arm.

Los van de eventuele belangstelling voor zelfverwonding is het zeer de vraag of het breken van een ledemaat iets uithaalt. Volgens een woordvoerder van een Russische mensenrechtenorganisatie zit er zelfs een flink risico aan, schrijft Het Parool. “Als je per ongeluk een arm breekt, zal er uitstel volgen van de mobilisatie; als het expres gebeurt, zal je strafrechtelijk vervolgd worden.”

Er is inderdaad een toename te zien in Google Trends van het aantal Russen dat zoekt naar informatie over het breken van een hand of arm. Vooral als je zo’n zoekterm op zichzelf analyseert is er sprake van een enorme toename. Maar in verhouding met andere zoektermen blijkt de belangstelling toch minder massaal dan die eerste indruk.