Dit jaar overleden er twaalf mensen door het maken van selfies, acht kwamen er om door een haaienaanval. “Selfie dodelijker dan haai”, kopten verschillende Nederlandse nieuwsmedia. Terecht? Nieuwscheckers sprak haaien- en mediaonderzoekers en ontdekte: er vallen meer doden door selfies, maar dat maakt ze nog niet dodelijker.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
“Selfies zijn dodelijker dan haaien”, kopte RTL Nieuws op dinsdagochtend 22 september 2015, naar aanleiding van een artikel van de Amerikaanse website Mashable dat een dag eerder werd geplaatst. Mashable maakt een vergelijking tussen het aantal doden dat tot dan toe in 2015 gevallen is door het maken van een selfie en door een haaienaanval: twaalf ten opzichte van acht. RTL Nieuws concludeert daaruit dat selfies dodelijker dan haaien zijn.
Andere Nederlandse nieuwsmedia namen het over: zowel Metro als Nu.nl wijdden er diezelfde dag een artikel aan met dezelfde conclusie. Maar is die conclusie wel terecht?
Ook factcheck-website Snopes zag het artikel van Mashable en zette vraagtekens bij het idee dat selfies überhaupt dodelijk kunnen zijn. Want, zo schreven zij, de selfie is misschien wel de aanleiding maar niet de directe oorzaak van de dodelijke afloop. Strikt genomen is er in 2015 dan ook niemand overleden aan een selfie.
Nieuwscheckers vraagt zich af: Is de vergelijking tussen selfies en haaienaanvallen eigenlijk wel te maken? En kun je op basis van een vergelijking van het aantal doden stellen dat selfies dodelijker zijn dan haaienaanvallen?
Vermijden
Georgina Wiersma, directeur van de Dutch Shark Society, vindt de vergelijking niet helemaal terecht. Aan Nieuwscheckers vertelt zij: “Zo kun je van alles vergelijken met haaienaanvallen. Er zijn bijvoorbeeld ook meer mensen die dood gaan door omvallende snoep- of drankautomaten dan door haaien.”
Haaien vallen volgens Wiersma nooit bewust mensen aan. Een haai zoekt prooien met veel vet en wij mensen hebben een bot-vet-ratio die niet hoog genoeg is. Wiersma stelt dan ook dat haaien voor mensen niet gevaarlijk zijn. “Ik zeg altijd: we staan niet op het menu, maar we zwemmen wel eens in de weg. We zoeken het zelf op doordat we de laatste twee decennia steeds vaker het water in gaan, maar we kunnen het net zo makkelijk vermijden.” Daarin zit misschien de overeenkomst met de gevaarlijke selfie. Wiersma: “Het menselijk gedrag verandert, dat is de grootste bepalende factor.”
Uit verhouding
Volgens Wiersma zijn haaien dus minder gevaarlijk dan we denken. Daarom lijken de cijfers van Mashable in eerste instantie logisch, maar de vergelijking tussen doden door selfies en haaienaanvallen is uit verhouding. De cijfers over haaienaanvallen komen van Shark Attack Survivors. Volgens deze site waren acht van de in totaal 93 aanvallen in 2015 fataal. Het totaal aantal selfies lijkt echter veel hoger te liggen.
Van de Nederlandse jongeren heeft 96 procent een smartphone, die zij regelmatig gebruiken voor het maken van selfies. De gemiddelde millennial zal volgens Amerikaans onderzoek 25.700 selfies maken in zijn leven en hier meer dan 54 uur per jaar aan besteden. Het zijn dan ook bijna allemaal jongeren die overlijden aan selfies, volgens de Wikipedia-pagina die Mashables als bron gebruikte. Inmiddels vermeldt deze lijst 27 selfie-doden in 2015, waarvan er maar twee ouder dan 25 jaar zijn.
Levensgevaarlijk risico
Het is niet vreemd dat het vooral jongeren overkomt, vertelt mediapsycholoog en directeur van het Media Psychology Research Center Pamela Rutledge aan Nieuwscheckers: “Omdat het brein van jongeren nog niet volledig is ontwikkeld, kunnen ze de risico’s niet goed inschatten. En de behoefte aan sociale waardering is groot: ze zoeken bevestiging bij anderen door extreme dingen te doen. Dit leidt tot onvolwassen maar normaal gedrag: uitsloven.”
Laurie Essig, hoogleraar Gender, Sexuality & Feminist Studies aan Middlebury College, sluit zich daarbij aan: “Het is een combinatie van technologie en jeugd, maar ook mannelijkheid. Het mannelijke in ons vereist dat we moed en fysieke behendigheid laten zien, het jeugdige in ons vereist dat we onverschillig zijn voor de gevolgen. We moeten onszelf online op unieke wijze presenteren om zoveel mogelijk likes te verkrijgen.”
Rutledge voegt toe: “Mensen zijn zo hyper-gefocust op de camera dat ze hun omgeving gewoon niet meer zien.” Dit gebeurt altijd als iemand zich ergens op concentreert, zoals op een selfie: het brein heeft het te druk. Bovendien wordt dat versterkt doordat we selfies niet als een gevaarlijke activiteit zien.
Conclusie
Nieuwscheckers concludeert: er zijn in 2015 meer doden gevallen door selfies dan door haaienaanvallen, maar dat maakt ze niet meteen dodelijker. Om de cijfers kunnen we niet heen, maar die moeten wel op de juiste manier geïnterpreteerd worden. Bovendien zouden de Nederlandse nieuwsmedia er goed aan doen om niet alles klakkeloos van elkaar over te nemen, ook al levert het een populair nieuws op. Rutledge: “Het zorgt voor leuke koppen, maar is verder betekenisloos.”
De redactie van RTL Nieuws wilde geen commentaar geven.
Foto: Wilkernet (Pixabay, CC0)