SGP-claim dat jongeren kritischer zijn over abortus dan hun ouders en grootouders is overdreven

Jongeren zijn kritischer over abortus dan ouderen.

Overdreven

In het partijprogramma van de SGP voor de verkiezingen van 2021 is de volgende passage te vinden:

In deze passage wordt dus gesuggereerd dat meer jongeren dan ouderen tegen abortus zijn.

Ook op Twitter verkondigde SGP-lijsttrekker Kees van der Staaij in 2019 dat het ‘heel bemoedigend’ is dat ‘jongeren kritischer zijn over abortus dan veel ouderen!’.

En op 9 februari herhaalde Van der Staaij in een opiniestuk in NRC: ‘Dat steeds meer (jonge) mensen meer oog krijgen voor de rauwe realiteit van abortus, is een goede zaak.’

De claim van de SGP komt niet uit het niets: er zijn de afgelopen jaren twee onderzoeken gedaan naar de houding van Nederlanders over abortus.

In de eerste plaats de European Values Study (EVS): een onderzoek in een groot aantal Europese landen, dat loopt sinds 1981 en elke negen jaar wordt herhaald. Deelnemers krijgen behalve vragen over abortus, ook vragen over hun opvattingen over homoseksualiteit, echtscheiding, euthanasie en zelfmoord. De recentste cijfers van dit onderzoek zijn uit 2017.

Daarnaast heeft TNS NIPO (tegenwoordig Kantar) in opdracht van de SGP in 2016 een onderzoek gedaan naar het onderwerp.

Naar aanleiding van de resultaten van het TNS NIPO-onderzoek gaf Van der Staaij in 2016 een interview aan het magazine van de christelijke zorgverzekering Prolife. “Vooral voor jongeren is het lang niet altijd vanzelfsprekend dat abortus verregaand gelegaliseerd is”, vertelde Van der Staaij destijds.

Om te beoordelen of het wel of niet klopt dat jongeren kritischer over abortus zijn dan ouderen, moet we bekijken wat de uitkomsten van bovengenoemde onderzoeken precies zeggen.

Een eerste belangrijke kanttekening is dat beide onderzoeken mensen hebben ondervraagd vanaf de leeftijd van 18 jaar. De ‘jongeren’ waar de SGP het over heeft, zijn dus mensen tussen de 18 en 34 jaar (TNS NIPO) of tussen de 18 en 27 jaar (EVS).

In het door de SGP geïnitieerde onderzoek, uitgevoerd door TNS NIPO, gaven respondenten aan of ze sterk voorstander, overwegend voorstander, sterk tegenstander of overwegend tegenstander zijn van abortus. Daarnaast was er de optie: ‘weet niet’. De resultaten zijn per leeftijdsgroep weergegeven in onderstaande figuur.

De grafiek laat het volgende beeld zien:

• Een overgrote meerderheid (72%) is voorstander van het recht op abortus, ook onder jongeren (66,4%).
• De jongste respondenten zijn inderdaad kritischer over abortus dan ouderen. 22,4% van de groep 18-34-jarigen is (overwegend of sterk) tegen abortus. Het verschil met ouderen is echter gering, want van de 35-54-jarigen is 19,7% en van de 55-plussers 21,2% tegen abortus.
• Onder de jongste respondenten is het percentage dat sterk tegen abortus is ook het hoogst: 9,1%. Dit is iets hoger dan onder de 35-54-jarigen (6,7%) en 55-plussers (5,6%).
• De jongste groep geeft daarnaast ook het vaakst van iedereen aan sterk voorstander van abortus te zijn, namelijk 30,9%. Bij de 35-54-jarigen is dat 24,9% en 55-plussers 19,1%.

Het tweede onderzoek waarin Nederlanders is gevraagd naar hun mening over abortus, is  de European Values Study (EVS). In onderstaande grafiek zijn de opvattingen van leeftijdsgroepen over abortus te zien. De rode kleur is het aandeel mensen dat (in bepaalde mate) tegen abortus is, de groene kleur het aandeel mensen dat (in bepaalde mate) voor abortus is.

De grafiek laat het volgende beeld zien:

• De meerderheid (74,1%) vindt abortus (in bepaalde mate) gerechtvaardigd.
• De groepen met het hoogste aandeel dat abortus (in bepaalde mate) niet gerechtvaardigd vindt, zijn niet de 18-27-jarigen (24,7%), maar de 58-67-jarigen (29%), 28-37-jarigen (27,1%) en de 48-57-jarigen (25,6%).
• De jongste groep (18-27 jaar) telt met 24,7% ongeveer net zoveel tegenstanders van abortus als de 38-47-jarigen (23,5%), 68-77-jarigen (24,5%) en 78-87-jarigen (24,8%).
• Het percentage dat abortus nooit gerechtvaardigd vindt, is het grootst in de groep met 28-37-jarigen (9,5%) en 38-47-jarigen (6,9%). Onder jongeren (18-26-jarigen) is dat lager (6,6%).

De European Values Study laat dus zien dat niet de jongste leeftijdsgroep (18-27 jaar), maar de groep er net boven (28-37 jaar) en de groep 58-67-jarigen het meest afwijzend staan tegenover abortus.

Het onderzoek laat overigens ook zien dat de groepen van 18-27-jarigen en 28-37-jarigen hoog scoren in het percentage respondenten dat vindt dat abortus altijd gerechtvaardigd is: respectievelijk 29,7% en 28,2%. Alleen de groep 48-57-jarigen scoort nog iets hoger: zij geven in 29,9% van de gevallen dit antwoord.

In de uitingen van de SGP wordt de waarneming dat jongeren kritischer zijn over abortus dan andere leeftijdsgroepen ingezet om te pleiten voor ‘betere bescherming van ongeboren leven’. In het onderzoek van TNS NIPO werden de respondenten ook bevraagd over hun mening over de huidige abortusregeling. De resultaten hiervan zijn weergegeven in de onderstaande figuur.

Deze grafiek laat het volgende beeld zien:

• Van alle ondervraagden vindt 14,7% dat de abortusregeling moet worden ingeperkt. Een aandeel van 5,6% is sterk voor inperking, 9,1% is enigszins voor inperking.
• Bij deze vraag is niet de jongste, maar de middelste leeftijdsgroep (35-54 jaar) het meest kritisch op de abortusregeling: 18,6% van de laatsten is voor inperking van de abortusregeling, tegenover 14,9% van de 18-34-jarigen en 10,7% van de 55+-ers.
• Jongeren zijn het minst vaak (24,1%) voor versoepeling van de abortusregeling, maar het verschil met 35-54-jarigen (25,3%) is erg klein. 55+-ers pleiten veruit het meest voor versoepeling (36,5%).
• Veel respondenten vinden de abortusregeling nu precies goed: 46,2%. Hierbij is weinig verschil tussen de leeftijdsgroepen, maar nemen de jongeren het voortouw met 48,1%, gevolgd door de 35-54-jarigen (46%) en de 55+-ers (45%).

Uit deze resultaten blijkt dat tegen abortus zijn niet hetzelfde is als pleiten voor het inperken van de abortusregeling; immers gaf 20,9% bij de eerste vraag aan tegen abortus te zijn, wat niet overeenkomt met de 14,7% die ook voor inperking van de abortusregeling is. Dit geldt ook voor jongeren: 22,4% zei tegenstander te zijn van abortus, maar 14,9% staat ook werkelijk voor inperking van de abortusregeling.

Een waardevol kenmerk van het EVS-onderzoek is dat het iedere 9 jaar opnieuw wordt uitgevoerd. Hierdoor is het mogelijk om te zien hoe de acceptatie van abortus onder jongeren zich door de jaren heen heeft ontwikkeld. De vergelijking van de resultaten van 18-27-jarigen in 2008 en in 2017 is weergegeven in onderstaande figuur.

Uit de grafiek blijkt het volgende:

• Het aandeel van de 18-27-jarigen dat (in zekere mate) tegen abortus is, is in korte tijd sterk afgenomen: in 2008 was dit nog een flinke meerderheid van 59,1%, in 2017 gaat het om slechts 24,7%.
• Ook het aantal 18-27-jarigen dat abortus nooit gerechtvaardigd vindt is sterk gedaald: in 2008 gold dit voor 18,4%, in 2017 voor nog maar 6,6% van de jongeren.
• Daarentegen is het aantal jongeren dat vindt dat abortus altijd gerechtvaardigd is gestegen van 12,6% (2008) naar 29,7% (2017).

Uit deze resultaten blijkt dat de acceptatie van abortus voor de jongste leeftijdsgroep uit het onderzoek zeer sterk gestegen is tussen 2008 en 2017. Hieruit is af te leiden dat er geen sprake is van een neergaande lijn van de acceptatie van abortus onder jongeren.

Een beleidsmedewerker van de SGP vertelt dat de uitspraken van de partij over de houding van jongeren met betrekking tot abortus alleen gebaseerd zijn op het onderzoek van de Universiteit van Tilburg naar de EVS en niet op het onderzoek dat zij zelf door TNS NIPO hebben laten uitvoeren.

Zoals aangetoond is in deze factcheck klopt het inderdaad dat jongere generaties in geringe mate conservatiever denken over abortus, maar dat de onderzoekers hebben aangegeven dat het verschil alleen maar groter wordt is niet waar. In het door de beleidsmedewerker aangehaalde artikel van het AD (en in het wetenschappelijke artikel in Mens en Maatschappij) zeggen de onderzoekers van de Universiteit van Tilburg namelijk juist dat het nog te vroeg is om te zeggen of deze trend zich door zal zetten. De SGP-woordvoerder:

Volgens het TNS NIPO-onderzoek zijn jongeren meer afwijzend over abortus dan oudere leeftijdsgroepen. In de European Values Study is dat niet het geval. In beide onderzoeken zijn de verschillen tussen leeftijdsgroepen klein. Wat betreft het inperken van de huidige abortusregeling geldt dat niet jongeren, maar 35-54-jarigen het meest kritisch zijn. Er is een grote en sterk gestegen meerderheid voorstander van abortus, ook onder jongeren. De conclusie van de SGP dat jongeren kritischer zijn over abortus dan hun ouders en grootouders is daarom overdreven.