‘Afvallen? Sport voor het ontbijt.’ Het katern VROUW op Telegraaf.nl geeft de tips en feiten: ‘met een nuchtere maag naar de sportschool’. Ook Gezondheidsnet.nl, AD.nl, Nu.nl en andere nieuwssites brengen ‘sporten voor het ontbijt’ als dé oplossing voor vetverbranding. Het is immers onderzocht door professionals van de Universiteit van Glasgow en die kunnen het weten.
Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Hoofdonderzoeker was doctor Jason Gill van het cardiovasculaire en medische instituut van de Universiteit van Glasgow. Hij doet onderzoek naar alles rondom diabetes type 2 en lichaamsbeweging, dieet, energiebalans en obesitas. Dit jaar onderzocht hij samen met zijn collega Farah manieren van vetverbranding. Hiervoor vroeg hij tien mannen met overgewicht drie keer naar de universiteit te komen om tests te ondergaan. De eerste keer bewogen de mannen niet, de tweede keer kwamen de heren ontbijten, waarna ze een uur gingen wandelen, en de daaropvolgende keer wandelden ze voorafgaand aan het ontbijt. Het resultaat, gepubliceerd in het British Journal of Nutrition: ‘The present findings suggest that there may be an advantage for body fat regulation and lipid metabolism in exercising before compared with after breakfast.’
Gezondheidsnet, de bron voor de berichten op ad.nl en nu.nl, laat de proefpersonen per abuis twee maal dezelfde opdracht uitvoeren: ‘De tweede keer maakten ze voor het ontbijt een stevige wandeling van een uur. Het derde bezoek bestond uit een flinke wandeling, gevolgd door ontbijt.’ (‘Sporten voor ontbijt stimuleert vetverbranding’, 30 oktober) Redactrice Jolanda Niemantsverdriet: ‘Het klopt dat er een foutje is ingeslopen. Mijn collega’s en ik hebben over het hoofd gezien dat het tweede onderzoek bestond uit een wandeling van een uur ná het ontbijt.’ Het foutje is inmiddels hersteld.
Voorlopig
Maar er is meer mis met het nieuws: het onderzoek is te voorlopig om adviezen aan te ontlenen. Gill en collegae plaatsen zelf de kanttekening: ‘However, further study is needed to determine whether the present findings extend over the long term under free-living conditions.’ Uit extra onderzoek zou bijvoorbeeld moeten blijken of we niet veel meer gaan eten als we voor het ontbijten gaan trainen. Dit is ook een vraag die Nathalie Masurel, voedingsspecialiste van Dianet Dialysecentra, stelt: ‘Als je te lang wacht met eten, heb je daarna over het algemeen een onstilbare trek. Grotere kans dus dat je na het sporten op lege maag meer gaat eten.’ In Gills onderzoek werd gelet op de kortetermijnreacties van één dag en geen rekening gehouden met de voedinginname van de dag ervoor. Andere effecten op langere termijn kunnen daarom niet worden uitgesloten.
Verschil man en vrouw
Dit is echter niet het enige waar onderzoek naar gedaan moet worden. Hoewel De Telegraaf – in een bericht dat inmiddels is verwijderd – schrijft dat ‘vrouwen die graag snel wat extra pondjes kwijt willen raken, beter voor het ontbijt kunnen gaan sporten dan na het ontbijt’, is het onderzoek tot nu toe slechts gericht geweest op mannen met overgewicht. En onderzoeker Gill geeft in een mail aan Nieuwscheckers aan dat hij niet zeker weet of deze exacte resultaten ook voor vrouwen zullen gelden. ‘Er zijn een aantal verschillen tussen mannen en vrouwen wat betreft de vetverbranding tijdens en na het trainen. Vrouwen verbranden meer vet tijdens het sporten dan mannen, maar minder erna. Dus we kunnen niet 100 procent zeker zijn dat de bevindingen hetzelfde zullen zijn voor beide seksen.’
Geen dikke buik
Hoewel de proefpersonen allemaal mannen waren met overgewicht, verwacht Gill dat een herhaling met mannen van normaal gewicht hetzelfde resultaat zal opleveren. Professor Hanno Pijl, onderzoeker diabetologie en overgewicht aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) is het hier niet mee eens: ‘Er kunnen nog geen uitspraken gedaan worden over mensen zonder overgewicht. Zij zitten qua stofwisseling anders in elkaar dan zwaarlijvige personen.’
Pijl vindt de artikelen van Telegraaf.nl en Gezondheidsnet.nl misleidend: ‘Het is een goed onderzoek, maar het is te beperkt om op basis van dit onderzoek te zeggen dat we moeten gaan sporten voor het ontbijt.’ Een site met de naam ‘Gezondheidsnet.nl’ zou zo’n onderzoek meer in context moeten plaatsen, vindt Pijl: ‘Dan informeer je de mensen op een nette manier.’
Ook volgens Gill zelf hebben de media een scheef beeld gegeven van zijn onderzoek: ‘Eigenlijk is het belangrijkste aspect van ons onderzoek dat het grootste verschil bestaat tussen niet en wel trainen, in plaats van tussen eten voor of na de training. Dus als je eerst een boterham wil eten voordat je aan de wandel gaat, go ahead.’
Reactie Gezondheidsnet
Wisten de journalisten hoe voorlopig het onderzoek was waarover zij schreven? Over de artikelen van nieuwssites als AD.nl en Nu.nl kunnen we volgens Jolanda Niemantsverdriet van Gezondheidsnet.nl kort zijn: ‘Wij hebben een samenwerkingsovereenkomst met deze websites. Zij mogen artikelen van ons overnemen.’
Waarom dan dit onderzoek naar effecten van één dag bij tien proefpersonen? ‘Bij de nieuwsselectie kijken wij naar actualiteit, draagwijdte en betrouwbaarheid. Een klein aantal proefpersonen maakt een onderzoek nog niet onbetrouwbaar, maar we kunnen het resultaat niet generaliseren naar de gehele populatie. Maar schrijven over vooronderzoeken doen wij zeer regelmatig, omdat we deze ook nieuwswaardig vinden.’