Let op: Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier over onze werkwijze.
Bewering
De clownvis wordt met uitsterven bedreigd door de opwarming van de oceaan en de film Finding Nemo.
Oordeel
Onwaar
Bron van de bewering
De video van RTL noemt geen bronnen, maar de aanleiding lijkt een onderzoek over anemoonvissen – door hun uiterlijk vaak clownvissen genoemd – op 10 oktober 2017 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Communications. Hierin stellen vier wetenschappers dat anemoonvissen gestrest raken door de verbleking van zee-anemonen, de plek waar ze leven en eitjes leggen. Door de stress worden anemoonvissen minder vruchtbaar en leggen ze minder eitjes. Dat vormt een bedreiging voor de vissenpopulatie.
Niet alleen de opwarming van de oceaan, maar ook de film Finding Nemo is volgens de video een bedreiging voor de clownvis. Die bewering is gestoeld op één getal: er zijn sinds het uitkomen van de film, bijna vijftien jaar geleden, al meer dan één miljoen clownvissen uit de zee gehaald. Dit aantal is afkomstig van de Saving Nemo Foundation, een organisatie die zich inzet voor het behoud van clownvissen in de oceaan. Hoe de organisatie aan dit cijfer komt, is niet bekend.
Waarom klopt dit niet?
Om te beginnen: ‘de’ clownvis bestaat niet. Er zijn verschillende soorten clownvissen, die behoren tot het anemoonvisgenus Amphiprion. Volgens FishBase bestaat dit genus uit 29 soorten. Twee daarvan lijken erg op de clownvis uit Finding Nemo: Amphiprion percula en Amphiprion ocellaris. Nemo behoort tot die tweede soort, maar de video van RTL maakt geen onderscheid tussen de verschillende soorten clown- of anemoonvissen. Welke vis of vissen dus precies bedreigd worden volgens de RTL-video is niet bekend, want RTL wilde niet reageren op het verzoek van Nieuwscheckers om commentaar.
Wetenschappelijk onderzoek
Dit jaar liet een wetenschappelijke studie zien dat opwarming van de oceaan geen directe invloed heeft op het voortbestaan van de A. ocellaris. ‘Nemo’ heeft volgens de onderzoekers de potentie ‘‘zichzelf aan te passen aan opwarming van het oceaanwater tot wel vier graden Celsius.’’ Daarnaast concludeert een onderzoek uit 2015, uitgevoerd in opdracht van een Amerikaanse overheidsorganisatie, dat de kans op uitsterven van de andere clownvis, de A. percula, zowel voor nu als voor de voorziene toekomst laag is.
Volgens het onderzoek van 10 oktober dat is gepubliceerd in Nature Communcations herstelt de leefomgeving van anemoonvissen zich na de zomer vaak, want het water wordt dan kouder. Hierdoor krijgen de gebleekte anemonen hun kleur weer terug en leggen de anemoonvisjes weer meer vruchtbare eitjes. Maar verbleking zal door de opwarming van de oceaan steeds vaker en langer voorkomen, stellen de onderzoekers. Er is volgens hen daarom meer onderzoek nodig om te begrijpen of anemoonvissen zich aan deze ontwikkeling snel genoeg kunnen aanpassen.
Onder druk
Dr. Sancia van der Meij, als marien biologe verbonden aan Naturalis, zocht voor Nieuwscheckers uit hoe het met de clownvis gaat. “Ik heb net even gekeken bij de International Union for Conservation of Nature (IUCN), de organisatie die lijsten bijhoudt van dieren die met uitsterven worden bedreigd. Daar staat de Amphiprion onder Least Concern. Dit is de minst kritieke categorie van de rode lijst en dat zou betekenen dat anemoonvissen in elk geval op dit moment niet met uitsterven worden bedreigd.”
Van der Meij: “Dat koraalriffen het zwaar hebben, is algemeen bekend en inderdaad hebben net als koralen ook anemonen te lijden onder opwarming van het water. Ze kunnen net als koralen bleken. Als zo’n periode van bleking niet te lang duurt, kunnen koralen en anemonen weer herstellen. Duurt het te lang, of wordt het water te warm, dan zullen de koralen en anemonen sterven en dat is uiteraard niet goed voor hun bewoners.”
Hoewel warmer water dus niet goed is voor koralen en anemonen, en bewoners als de clownvissen daar indirect ook last van hebben, ziet Van der Meij geen reden om te vrezen voor uitsterving van deze vissen. “ Maar ze staan zeker wel onder druk doordat het in het algemeen niet zo goed gaat met de koraalriffen. Verder wordt er op sommige plekken waarschijnlijk veel gevangen voor de aquariumindustrie, dus de kans is groot dat sommige populaties erg aangetast zijn.”
Conclusie
De video van RTL Nieuws overdrijft: allereerst staat de clownvis niet op lijsten met dieren die met uitsterven worden bedreigd. Daarnaast is het in de video onduidelijk om welke soort clownvissen het precies gaat. Ook is de relatie tussen het mogelijke uitsterven van de clownvis en de opwarming van de oceaan ongenuanceerd, want die relatie is wetenschappelijk (nog) niet bewezen.
Ten slotte: dat de visserij slecht is voor de populatie van de clownvis klopt, maar het is onbekend hoeveel clownvissen er uit de zee worden gehaald en in hoeverre dit beïnvloed wordt door de film Finding Nemo. Dat Finding Nemo mede voor het uitsterven van de clownvis zorgt, is dus overdreven.
